Chim Việt Cà nh
Nam
[ Trở VỠ]
[Trang chá»§ ]
Trong mùa
xuân cá»§a thá»i thÆ¡ dại Anselm thưá»ng thÆ¡ thẩn chạy khắp
khu vưá»n xanh lá cây. Cáºu bé yêu đặc biệt má»™t loà i hoa
trong các hoa của mẹ : Hoa Huệ Kiếm (1).
Cáºu thưá»ng áp má mình và o những chiếc lá dà i mà u xanh cá»§a
hoa, tẩn mẩn ấn những ngón tay và o đầu ngá»n lá nhá»n,
hoặc vừa ngá»i, vừa hÃt nụ hoa lá»›n đẹp huyá»n diệu kia
và nhìn lâu, rất lâu, và o táºn trong đóa hoa. - đó vươn lên
từ cái ná»n hoa mà u xanh tÃm nhạt những ngón tay mà u và ng
xếp thà nh hà ng dà i, giữa những búp măng và ng ấy hun hút
má»™t ngõ sáng Ä‘i sâu và o đà i hoa, và sâu hÆ¡n nữa và o táºn
trong cái bà nhiệm xa xôi có mà u xanh da trá»i cá»§a nụ hoa ấy.
Cáºu bé yêu say mê nụ hoa, thưá»ng trố mắt nhìn rất lâu
và o trong hoa để thấy những thà nh phần mà u và ng thanh tao
ấy khi thì giống như má»™t hà ng rà o bằng và ng ở vưá»n thượng
uyển, khi thì giống như má»™t lối Ä‘i thông thưá»ng có hai
hà ng cây mÆ¡ má»™ng đẹp đẽ viá»n quanh - những hà ng cây huyá»n
ảo không bị gió lay động và ở giữa chúng, có con đưá»ng
đầy bà ẩn sáng
Bên cạnh đóa hoa lá»›n còn có những búp hoa nhá» hÆ¡n còn chưa hé nở, đứng trên những cuống hoa má»nh nước chắc cứng trong má»™t cái đà i nhá» có da mà u xanh nâu, từ đó búp hoa non ná»›t chổi lên yên lặng và kÃn đáo nhưng đầy sức lá»±c, được bá»c kÃn trong mà u xanh sáng và mà u tÃm nhạt, ở đằng đầu đã ló ra mà u tÃm thẫm trẻ măng được cuốn tròn chắc nịch và dịu dà ng vá»›i má»™t chút mÅ©i nhá»n xinh xắn cá»§a hoa. Ngay cả trên những lá búp non quấn chặt nà y cÅ©ng đủ có những đưá»ng gân và trăm ngà n đưá»ng nét nhìn để ngắm rồi. Má»—i buổi sáng khi cáºu bé trở lại vưá»n từ căn nhà , từ giấc ngá»§, từ cÆ¡n mÆ¡, từ những thế giá»›i xa lạ ở trong cÆ¡n mÆ¡ ngá»§, khu vưá»n vẫn đứng đó không mất, luôn luôn má»›i y nguyên và chỠđợi cáºu. Rồi ở nÆ¡i mà hôm qua cái mÅ©i búp hoa cứng nhá»n mà u xanh lÆ¡ cuốn tròn trong vá» xanh còn đứng bất động, nÆ¡i đó bây giỠđã lững lá» má»™t cánh non má»ng và xanh như khà trá»i, như má»™t cái lưỡi và như má»™t cái môi, Ä‘ang sá» soạn tìm kiếm hình dáng và nét cong mà cánh hoa đã mÆ¡ ước từ lâu, và ở nÆ¡i táºn cùng nhất, nÆ¡i mà nụ hoa còn Ä‘ang âm thầm tranh đấu để thoát ra khá»i bức mà n lá xanh quấn quanh mình, nÆ¡i đấy ngưá»i ta đã thấy lá» má» những cánh má»ng thanh tao mà u và ng, con đưá»ng đầy gân sáng rỡ và vá»±c thẳm linh hồn xa xăm đầy hương thÆ¡m cá»§a nụ hoa rồi. Có lẽ và o trưa, có lẽ xế chiá»u, hoa hé nở, căng tấm mà n lụa xanh trên khu rừng mÆ¡ má»™ng bằng và ng và những giấc mÆ¡ đầu tiên, những ý nghÄ© và lá»i ca xuất hiện thầm lặng từ hố thẳm đầy ảo thuáºt kia để bắt đầu hút thở khà trá»i. Rồi có má»™t ngà y, và ngà y hôm ấy
đầy cả hoa hình chuông mà u xanh đứng chụm nhau trong cá».
Rồi lại có một ngà y, và ngà y hôm ấy bỗng nhiên âm vang
tiếng lạ và hương thÆ¡m má»›i ở trong vưá»n, trên đám cá»
đượm thắm mặt trá»i phất phÆ¡ những đóa trà mi má»m mại
và đỠthắm. Rồi lại có một ngà y, và ngà y hôm ấy không
còn đóa hoa Huệ nà o ở trong vưá»n nữa. Chúng đã ra Ä‘i,
không còn con đưá»ng nhá» viá»n và ng nà o nữa dẫn dắt má»™t
cách dịu dà ng và o những bà máºt thÆ¡m ngát. Những ngá»n lá
cứng ngắt đứng trơ xa lạ và lạnh lùng. Nhưng may sao đâu
đó ở các bụi cây bắt đầu chÃn má»ng và từng đà n bươm
bướm má»›i dáºp dìu đùa cợt trên những ngôi sao. Những con
bướm nâu đỠcó lưng óng ánh xà cừ,
Anselm nói chuyện với bướm, với
những viên sá»i trong vưá»n, đánh bạn vá»›i bá» rầy và chim
sáo. Những con chim kể cho cáºu nghe chuyện loà i chim, các cây
dương xỉ chỉ cho cáºu má»™t cách kÃn đáo hạt giống nâu
đã được góp lại ở dưới mái những ngá»n lá khổng lồ,
những mảnh chai xanh thá»§y tinh hứng lấy cho cáºu tia sáng mặt
trá»i và trở thà nh lâu đà i, vưá»n thượng uyển và các kho
tà ng chói lá»i. Khi hoa Huệ tà n rồi thì hoa Kapuziner (2)
lại nở, khi đóa trà mi héo hắt thì những chùm dâu sặc
sỡ đã đượm mà u nâu. Tất cả Ä‘á»u đổi thay, tất cả
luôn luôn ở đó, và luôn luôn lìa xa, biến mất rồi khoảnh
khắc lại trở
Tất cả Ä‘á»u đẹp đẽ và Anselm
mừng đón tất cả đầy thân thiết, tin cẩn, nhưng giây phút
lớn lao nhất của phép mầu nhiệm và ân huệ mỗi năm đối
vá»›i cáºu bé vẫn là đóa Huệ kiếm đầu tiên. ChÃnh ở trong
đà i hoa ấy một lần nà o đó, trong giấc mơ trẻ thơ xa xưa
nhất, lần đầu tiên trong Ä‘á»i cáºu đã Ä‘á»c được
Mỗi sự xuất hiện ở trên địa
cầu là một biểu tượng và mỗi biểu tượng là một cánh
cá»a mở ngõ cho linh hồn sẵn sà ng Ä‘i và o ná»™i tâm cá»§a thế
giới, nơi mà tha nhân cùng với tôi vĩnh viễn là một. Mỗi
ngưá»i trong Ä‘á»i mình Ä‘á»u đã gặp gỡ đâu đây trên đưá»ng
Ä‘i cánh cá»a mở ngỠđó, má»—i ngưá»i đã có má»™t lúc nà o
Äối vá»›i cáºu bé Anselm thì đóa
hoa tÃm xanh lÆ¡ kia xuất hiện như má»™t câu há»i câm nÃn vÃ
thao thức mà tâm hồn cáºu mÆ¡ hồ sục soạn trong nguồn suối
trá»±c giác má»™t câu giải đáp thÃch ứng. Nhưng rồi nét muôn
mà u muôn vẻ đáng yêu cá»§a vạn váºt lại lôi kéo cáºu Ä‘i
nơi khác, và o những cuộc tỉtê hay đùa giỡn
Tất cả má»i trẻ thÆ¡ Ä‘á»u cảm
thấy như váºy dù cho cưá»ng độ nhạy cảm khác biệt nhau.
- rất nhiá»u trẻ thÆ¡, những lắng nghe, những khám phá đó
thưá»ng biến mất Ä‘i như chẳng bao giá» hiện hữu, trước
khi đứa trẻ có thể Ä‘á»c được những vần chữ đầu tiên.
Nơi những trẻ thơ khác vẻ bà nhiệm của tuổi thơ vẫn
còn
Như thế những mùa hè và mùa thu trẻ dại cá»§a Anselm cứ đến dịu dà ng và đi nhẹ nhà ng, cứ thế luân lưu hoa tuyết chuông, hoa tÃm, hoa hoà ng tháºp(3), hoa huệ, hoa hồng, hoa xanh thẩm nở rồi tà n, rồi lại nở, vẫn đẹp đẽ và phong phú như tá»± bao giá». Anselm sống vá»›i hoa, chim và hoa tâm sá»± vá»›i cáºu, cây và suối lắng nghe cáºu, và cáºu thưá»ng Ä‘em những vần chữ táºp viết đầu tiên, những âu lo bằng hữu đầu tiên giải tá» vá»›i khu vưá»n, vá»›i mẹ, vá»›i những viên đá sặc sỡ ở bồn hoa. Nhưng có má»™t lần mùa xuân đến nhưng mùa xuân lại không rá»™n rã và đượm mùi như tất cả mùa xuân trước đây, chim sáo cÅ©ng hót véo von nhưng lá»i ca không phải là là bà i hát cÅ©, hoa huệ tÃm cÅ©ng nở nhưng không còn những giấc mÆ¡, những hình dáng thần thoại, ẩn hiện và o ra trên con đưá»ng viá»n và ng cá»§a đà i hoa nữa. Những trái dâu đỠvẫn tươi cưá»i núp sau đám lá xanh và bươm bướm vẫn bay rá»™n rà ng lấp lánh trên những già n hoa cao, nhưng tất cả không còn như trước nữa và cáºu bé báºn tâm vá»›i những chuyện khác, ngay vá»›i mẹ cáºu ta cÅ©ng đã nhiá»u lần gây gổ rồi. ChÃnh cáºu cÅ©ng không hiểu duyên cá»› tại sao có Ä‘iá»u gì là m cáºu Ä‘au đớn trong lòng, tại sao có má»™t Ä‘iá»u gì đấy luôn luôn quấy rầy cáºu. Chỉ biết là thế giá»›i đã đổi thay, tình bằng hữu từ trước đến nay đã rá»i rụng và để lại cáºu trá» trá»i má»™t mình. Và như thế má»™t năm trôi qua, rồi má»™t năm nữa, Anselm không còn là má»™t chú bé con, những viên sá»i sặc sỡ ở bồn hoa trở nên buồn nản, những đóa hoa đã như thà nh câm và những con bá» rầy bị cáºu lấy kim xâu bá» và o há»™p đồ chÆ¡i : linh hồn cáºu Ä‘ang bước và o con đưá»ng vòng dà i và chông gai. Những cố tri đã bị chà đạp và héo hắt Ä‘i rồi. Chà ng trẻ tuổi vá»™i vã lăn xả
và o Ä‘á»i, cuá»™c Ä‘á»i như má»›i bắt đầu từ đây. Äã qua
rồi và chìm trong quên lãng là cái thế giới biểu tượng
ngà y xưa, những ước mÆ¡ má»›i mẻ và những con đưá»ng má»›i
lạ quyến rÅ© cáºu Ä‘i xa. Có chăng là má»™t chút măng trẻ còn
thoang thoảng như má»™t hương thÆ¡m trong tia nhìn xanh vÃ
Anselm đã là há»c trò và sinh viên,
chà ng trở vỠquê với mũ đỠrồi mũ xanh, với một và nh
râu mép lơ thơ và rồi với một bộ râu. Chà ng mang sách ngoại
ngữ vỠvà có lần một con chó và trong cặp da treo ở ngực
chà ng, khi thì đầy nắp những bà i thơ mới viết, khi thì
mấy tỠgiấy chép những danh ngôn xưa,
Bấy giỠAnselm sống ở đô thị,
dạy sinh viên và được xem là má»™t há»c giả nổi tiếng.
Chà ng sống cÅ©ng giống má»i ngưá»i trên thế gian, cÅ©ng Ä‘i,
cũng dạo chơi, cũng ngồi, cũng đứng, trong y phục trang nhã,
nghiêm nghị hay thân máºt vá»›i đôi mắt nhanh nhẹn và đôi
khi hÆ¡i mệt má»i : Chà ng đã là má»™t nhân
Trong khoảng thá»i gian nà y, Anselm thưá»ng hay đến chÆ¡i nhà má»™t ngưá»i bạn có cô em thu hút chà ng. Bây giá» chà ng không chạy theo dá»… dà ng má»™t khuôn mặt đẹp nữa, Ä‘iá»u đó cÅ©ng đã đổi khác, chà ng cảm thấy rằng hạnh phúc phải đến vá»›i chà ng má»™t cách đặc biệt hÆ¡n và không thể nằm ở sau má»—i cánh cá»a được. Chà ng rất thÃch cô em gái bạn và đôi khi chà ng tưởng yêu nà ng tháºt tình. Nhưng nà ng là má»™t cô gái đặc biệt, má»—i bước Ä‘i, má»—i lá»i nói cá»§a nà ng Ä‘á»u được tô Ä‘iểm má»™t vẻ riêng và không phải luôn luôn dá»… dà ng để đến vá»›i nà ng cÅ©ng như để bắt đúng nhịp vá»›i nà ng. Anselm thưá»ng cãi vã vá»›i chÃnh mình vá» cô bạn gái, má»—i chiá»u lúc chà ng Ä‘i Ä‘i lại lại má»™t mình trong căn nhà cô đơn và nghiá»n ngẫm nghe tiếng bước chân cá»§a mình vang trong phòng, lòng ngổn ngang những ý nghÄ© - nà ng lá»›n tuổi hÆ¡n chà ng để là m vợ như chà ng muốn. Nà ng rất kỳ cục và chắc sẽ rất khó khăn nếu cùng má»™t lúc sống vá»›i nà ng đồng thá»i lại muốn theo Ä‘uổi tham vá»ng cá»§a mình bởi vì nà ng không bao giá» muốn nghe nói đến chữ tham vá»ng. Nà ng không khá»e mạnh lắm và không thể chịu đựng khách khứa, tiệc tùng. Nà ng thÃch nhất sống vá»›i hoa, âm nhạc, vá»›i má»™t quyển sách bên mình trong sá»± yên tÄ©nh cô đơn, trong sá»± chỠđợi xem ai có đến vá»›i nà ng không và để mặc thế giá»›i trôi xuôi. Äôi khi nà ng rất má»ng manh và dá»… cảm đến ná»—i những gì xa lạ Ä‘á»u là m cho nà ng Ä‘au đớn và dá»… khóc. Rồi sau đó nà ng lại rá»±c rỡ má»™t cách trầm tÄ©nh và thanh thoát trong má»™t thứ hạnh phúc riêng lẻ và những ai thấy Ä‘iá»u đó Ä‘á»u cảm thấy rằng tháºt là khó để trao tặng cho ngưá»i đà n bà đẹp hiếm có nà y má»™t Ä‘iá»u gì cÅ©ng như để có má»™t ý nghÄ©a nà o đó đối vá»›i nà ng. Anselm thưá»ng tin rằng nà ng yêu chà ng, đôi khi chà ng thấy là tuồng như nà ng chẳng yêu ai mà chỉ dịu dà ng và thân máºt vá»›i tất cả và không theo dõi má»™t thứ gì ở thế gian ngoà i sá»± được yên tÄ©nh. Còn chà ng, thì lại muốn đòi há»i ở Ä‘á»i sống má»™t thứ khác nữa và nếu như chà ng lấy vợ thì Ä‘á»i sống và tiếng rá»™n rã, sá»± hiếu khách phải có ở trong nhà má»›i được. Má»™t lần chà ng nói vá»›i nà ng : "Iris, Iris thân yêu, nếu thế giá»›i được an bà i khác Ä‘i, nếu không có gì khác ngoà i thế giá»›i đẹp đẽ và dịu dà ng vá»›i hoa, tư tưởng và âm nhạc cá»§a em, thì tôi sẽ không ao ước gì hÆ¡n là được sống suốt Ä‘á»i bên em, nghe em kể chuyện và sống cùng em trong tư tưởng. Riêng tên cá»§a em thôi cÅ©ng đủ là m cho tôi dá»… chịu, Iris là má»™t tên tuyệt diệu, tôi không biết là tên đó nhắc nhở cho tôi má»™t Ä‘iá»u gì." Iris đáp : "Anh biết là hoa huệ tÃm và và ng mang tên Iris chứ ?" "Vâng, chà ng kêu lên trong cảm giác lo sợ, tôi biết chứ và điá»u đó cÅ©ng đã đẹp rồi. Nhưng má»—i khi tôi nói tên em thì tuồng như tên em muốn nhắc cho tôi má»™t Ä‘iá»u, tôi không biết là điá»u gì, hình như nó gắn liá»n vá»›i ká»· niệm sâu xa và trá»ng đại đối vá»›i tôi, nhưng tôi không biết và không tìm ra được Ä‘iá»u đó là gì." Iris mỉm cưá»i vá»›i chà ng trai, trong lúc chà ng ta đứng trÆ¡ ra đó và lấy tay chùi trán. "Má»—i lần em Ä‘á»u cảm thấy như
thế, nà ng nói bằng giá»ng nhẹ như chim, khi em ngá»i má»™t bông
hoa. Má»—i lần tim em Ä‘á»u cho rằng gắn liá»n vá»›i hương thÆ¡m
kia đã luôn luôn có má»™t ká»· váºt để nhá»› đến, má»™t cái
gì đẹp và quý báu tuyệt trần, ká»· váºt đó trước đây
là của em và bị đánh mất đi. Với âm nhạc và đôi
"Em nói hay quá ! Anselm nói mÆ¡n và cảm thấy trong lồng ngá»±c nhói lên má»™t rung động gần như Ä‘au đớn, tuồng như có má»™t cây kim chỉ nam dấu kÃn báºt chỉ má»™t cách nhất định và o mục tiêu xa xăm nà o đó cá»§a chà ng. Mục tiêu nà y hoà n toà n khác vá»›i mục tiêu mà chà ng nhắm cho Ä‘á»i chà ng và điá»u đó là m Ä‘au. Chà ng tá»± há»i mình có nên phung phà cả cuá»™c Ä‘á»i trong những giấc má»™ng vá»›i những chuyện thần thoại đẹp đẽ kia không. Bẵng Ä‘i má»™t dạo bá»—ng có má»™t hôm Anselm trở vá» từ má»™t cuá»™c viá»…n du cô đơn, thấy gian phòng trống trải chà o đón mình má»™t cách lạnh lẽo và ngá»™t ngạt, chà ng liá»n Ä‘i đến thăm bạn và nghÄ© sẽ cầu nà ng Iris xinh đẹp là m vợ. Chà ng nói vá»›i nà ng : "Iris Æ¡i ! Tôi không muốn tiếp tục sống như thế nà y nữa. Em luôn là ngưá»i bạn tốt vá»›i tôi, tôi phải nói vá»›i em tất cả. Tôi phải có vợ, nếu không thì cuá»™c sống sẽ trống rá»—ng và vô nghÄ©a và tôi có thể ao ước má»™t ngưá»i vợ nà o khác hÆ¡n là em, đóa hoa yêu quý ? Em có bằng lòng không hở Iris ? Em sẽ có các thứ hoa nhiá»u như có thể tìm được trên thế gian, em sẽ có má»™t khu vưá»n đẹp nhất thế gian. Em có muốn đến vá»›i tôi không ?" Iris nhìn rất lâu và yên lặng và o mắt chà ng, nà ng không mỉm cưá»i và không đỠmặt, rồi trả lá»i bằng má»™t giá»ng chắc chắn : "Anselm à , em không ngạc nhiên vá» câu há»i cá»§a anh, em yêu anh dù không bao giá» nghÄ© là em sẽ trở thà nh vợ anh. Nhưng mà xem đây, ngưá»i bạn cá»§a em, em sẽ có những đòi há»i to lá»›n cho kẻ nà o muốn lấy em là m vợ. Em sẽ có những đòi há»i lá»›n hÆ¡n những ngưá»i đà n bà khác. Anh đã muốn hiến dâng cho em nhiá»u hoa và có ý tốt vá»›i em. Nhưng em có thể sống không có hoa và không có âm nhạc, em có thể là m Ä‘iá»u đó và nhịn nhiá»u thứ khác nếu cần phải như thế. Chỉ có má»™t Ä‘iá»u em không thể và không muốn thiếu Ä‘i : đấy là em không thể sống má»™t ngà y mà âm nhạc trong con tim cá»§a em không phải là điá»u chÃnh yếu. Nếu em sống vá»›i má»™t ngưá»i chồng thì ngưá»i đó phải là kẻ có âm nhạc trong ná»™i tâm hòa hợp tốt đẹp và thanh thoát vá»›i tiết tấu âm thanh cá»§a em, và hÆ¡n nữa âm nhạc cá»§a ngưá»i ấy phải là ước muốn duy nhất cá»§a Ä‘á»i chà ng. Anh có thể là m được như váºy không hỡi bạn cá»§a em ? Có lẽ rồi anh sẽ không được nổi tiếng và có danh vá»ng nữa, nhà cá»§a anh sẽ yên tÄ©nh và các nếp nhăn ở trên trán anh mà em đã thấy từ bao năm qua phải được rá»a trôi Ä‘i. á»’ Anselm Æ¡i ! Không được đâu. Hãy xem, con ngưá»i anh vẫn như thế, vẫn là ngưá»i cứ phải há»c cho đến khi những nếp nhăn ở trán cà y sâu thêm, vẫn là ngưá»i luôn luôn tạo ra những lo âu má»›i, còn em, và những gì tâm tư hiện hữu cá»§a em, những cái ấy anh có yêu thÃch đấy và thấy nó hay hay đấy, nhưng đối vá»›i anh và nhiá»u ngưá»i khác thì chúng cÅ©ng chỉ là má»™t trò chÆ¡i thanh nhã. Anh nghe em đây : tất cả những gì vá»›i anh bây giá» là trò chÆ¡i thì vá»›i em chÃnh là cuá»™c sống và bây giá» phải là cuá»™c sống đối vá»›i anh, còn tất cả những gì anh đã Ä‘em cá»±c nhá»c và lo âu để là m nên thì đối vá»›i em cái ấy là trò chÆ¡i, và theo em chẳng đáng giá gì để sống cho chúng cả. Em sẽ không thay đổi nữa đâu, Anselm à , bởi vì em sống theo má»™t quy luáºt nằm trong tim em. Nhưng anh cóthể đổi khác không ? Và anh sẽ phải đổi khác Ä‘i, nếu muốn lấy em là m vợ." Bị đánh trúng tâm lý, Anselm lẳng lặng trước ý muốn cá»§a nà ng, ý muốn mà chà ng đã cho là yếu á»›t và đùa bỡn. Chà ng ngáºm câm và bóp nát má»™t bông hoa lấy ở bà n trong bà n tay run rẩy cá»§a chà ng. Bấy giá» Iris dịu dà ng lấy bông hoa ở bà n tay chà ng ra, cá» chỉ nà y như má»™t lá»i trách móc nặng đâm thẳng và o tim chà ng - nà ng bá»—ng mỉm cưá»i má»™t cách rạng rỡ và đáng yêu, khi bất ngá» tìm ra trong bóng tối má»™t giải đáp : Nà ng nói nhá» nhẹ và hÆ¡i đỠmặt lên: "Em có má»™t ý kiến. Có lẽ anh sẽ thấy nó kỳ cục và cho đó là má»™t tánh chướng, nhưng ý kiến nà y không phải là má»™t tánh chướng đâu. Anh muốn nghe chăng? và anh có muốn chấp thuáºn nó để nó quyết định cho chúng ta chăng?" Anselm nhìn chăm chú cô bạn gái mà chẳng hiểu gì cả, lo âu hiện lên ở nét mặt xanh xao. Nụ cưá»i mỉm cá»§a nà ng buá»™c chà ng tin cẩn nà ng và nói vâng. "Em muốn đưa cho anh má»™t công việc", nà ng vừa nói và bá»—ng trở nên nghiêm trang. "Nầy, em hãy nói Ä‘i, đó là quyá»n cá»§a em." Anselm trả lá»i tùng phục. Nà ng nói: "Äây là điá»u nghiêm trá»ng cá»§a em và là lá»i nói cuối cùng cá»§a em. Anh có muốn đón nháºn nó như đến từ linh hồn cá»§a em và không mặc cả so Ä‘o, dù cho anh không hiểu ngay Ä‘iá»u đó không?". Anselm hứa. Bây giá» nà ng vừa nói vừa đứng dáºy và đưa tay cho chà ng. "Nhiá»u lần anh đã nói vá»›i em lÃ
má»—i khi anh nói tên em anh Ä‘á»u cảm thấy nhá»› đến má»™t Ä‘iá»u
gì đã bị quên lãng nhưng đối vá»›i anh đã là rất trá»ng
đại và thần thánh. Äó là má»™t dấu hiệu, Anselm à , và điá»u
đó đã thúc đẩy anh trong má»i năm đến vá»›i em, em cÅ©ng tin
là anh đã đánh mất và quên Ä‘i má»™t Ä‘iá»u gì
Chà ng Anselm bối rối bà ng hoà ng muốn ngắt lá»i nà ng và trách rằng lá»i yêu cầu đó là má»™t tÃnh chướng nhưng tia nhìn trong sáng cá»§a nà ng nhắc nhở lá»i chà ng đã hứa nên chà ng phải ngáºm yên. Vá»›i cặp mắt má»i mệt và chịu thua chà ng nắm tay nà ng đưa lên môi hôn và từ giã. Trong Ä‘á»i chà ng đã nháºn nhiá»u bổn pháºn và đã giải quyết chúng, nhưng không bổn pháºn nà o kỳ lạ, quan trá»ng mà lại nản chà như bổn pháºn nà y. Ngà y ngà y chà ng Ä‘i lang thang và ngẫm nghÄ© vá» nó đến mệt đừ, có những lúc chà ng tuyệt vá»ng và giáºn dữ cho công việc nà y là má»™t tÃnh khùng cá»§a đà n bà và đã toan vứt Ä‘i không nghÄ© đến nữa. Nhưng rồi trong thâm tâm chà ng có Ä‘iá»u gì và như má»™t chút Ä‘au bà ẩn má»ng manh, má»™t nhắc nhở không lá»i rất dịu dà ng phản đối lại ý nghÄ© đó. Giá»ng nói nhá» nhẹ nà y, giá»ng nói Ä‘i từ thâm tâm cá»§a chÃnh chà ng, đã đồng tình vá»›i Iris và cÅ©ng đòi há»i như nà ng váºy. Duy công việc đó quả tháºt lÃ
khó khăn cho ngưá»i đà n ông trà thức nà y. Chà ng phải nhá»›
lại Ä‘iá»u mà từ lâu chà ng đã quên khuấy Ä‘i, chà ng phải
gỡ cho ra má»™t sợi dây và ng duy nhất khá»i tấm lưới nhện
của những năm dà i đã chìm mất và o lãng quên, chà ng phải
vá»›i bắt bằng hai tay và phải Ä‘em lại cho ngưá»i
Lắm lúc, chà ng đã toan vất đi
tất cả vì chán nản và cáu kỉnh, thôi không tìm kiếm nữa,
thì tuồng như vô tình có cái gì thổi nhẹ và o chà ng như
má»™t hÆ¡i thở từ những khu vưá»n xa xôi, chà ng thì thầm vá»›i
mình tên Iris, 10 lần và nhiá»u lần hÆ¡n, nhá» nhẹ và đùa
cợt như khi ngưá»i ta thỠâm thanh trên má»™t phÃm đà n căng
dây Iris", chà ng thì thà o, "Iris" và với một cơn đau nhẹ chà ng
cảm thấy trong thâm tâm có Ä‘iá»u gì Ä‘ang chuyển động, y
như trong má»™t căn nhà cÅ© bị bá» hoang cánh cá»a vô cá»› bá»—ng
mở ra và tấm song kêu kẽo kẹt. Chà ng kiểm soát lại những
hoà i niệm mà chà ng tưởng đã mang trong mình một cách thứ
lá»›p. ChÃnh trong lúc kiểm Ä‘iểm nà y chà ng Ä‘i đến những
khám phá kỳ lạ và kinh ngạc. Kho tà ng kỷ niệm quả là vô
cùng bé nhỠhơn là chà ng tưởng : ngoảnh lại thì thấy những
năm tròn mất đi và đứng trơ trống rỗng như những trang
giấy không có chữ viết. Chà ng bắt gặp mình phải cố gắng
lắm mới tưởng tượng lại rõ rệt hình ảnh của mẹ, chà ng
đã hoà n toà n quên không biết cô gái hồi chà ng còn thư sinh
theo đuổi tán tỉnh say mê một năm tròn tên là gì. Chà ng
sực nhớ đến con chó ngà y xưa chà ng mua trong một phút bốc
đồng hồi còn là sinh viên, chú ta đã sống với chà ng một
quãng thá»i gian lâu. Váºy
Lòng đầy đau thương, chà ng trai
tội nghiệp nghiệm ra với bao nỗi buồn nản và lo âu chồng
chất quãng Ä‘á»i sau lưng mình đã tiêu tan và trống rá»—ng
biết bao, quãng Ä‘á»i đó không phụ thuá»™c và o chà ng nữa mÃ
xa lạ và không liên hệ gì đến chà ng, tỉ như Ä‘iá»u mÃ
xưa kia ta đã thuá»™c nằm lòng nhưng bây giá» phải mệt nhá»c
ráp lại từng mảnh vụn vô vị. Chà ng bắt đầu viết, chà ng
muốn quay vỠtừng năm từng năm một viết lại những mảnh
sống quan trá»ng cá»§a Ä‘á»i mình, để được nắm lại chúng
chắc chắn trong tay. Nhưng ở đâu là những mảnh Ä‘á»i quan
trá»ng nhất ? Lúc chà ng trở thà nh giáo sư chăng ? Lúc chà ng
có lần là ông tiến sÄ©, là cáºu há»c sinh, là chà ng sinh viên
chăng, hay là có lần trong quãng thá»i gian đã bặt tăm lúc
cô gái nà y cô gái nỠđã là m chà ng vừa lòng má»™t thá»i gian
chăng ? Hãi hùng chà ng ngước nhìn lên : đó là đá»i sống
chăng ? Và đá»i sống chỉ có thế thôi sao ? Chà ng Ä‘áºp tay
và o trán và cưá»i dữ
Trong lúc đó thá»i gian vẫn trôi
qua, chưa bao giá» thá»i gian lại qua mau và tà n nhẫn đến thế.
Một năm đã chấm dứt và chà ng thấy mình vẫn đứng đúng
một chỗ như trong giỠphút chà ng giã từ Iris. Tuy nhiên mỗi
ngưá»i ngoà i chà ng ra Ä‘á»u thấy và biết là chà ng đã thay
đổi rất nhiá»u. Chà ng trở nên vừa giÃ
Chà ng không biết rằng từ lâu một
ý nghĩa mới đã đến với chà ng trong chuyến thám hiểm vô
vá»ng theo sau những hương thÆ¡m và dấu vết đã bị thổi
mất cá»§a những năm tháng xa xưa. Rất lắm khi chà ng nháºn
thấy rằng đằng sau những Ä‘iá»u chà ng gá»i là ká»· niệm
còn nằm những kỷ niệm khác nữa, và như trên bức
Có lắm Ä‘iá»u Anselm đã tìm thấy
được trên các cuộc lang thang vô định qua những gỡ thẳm
cá»§a ký ức, lắm Ä‘iá»u chà ng đã tìm thấy là m cho chà ng cảm
động và xao xuyến, cÅ©ng có Ä‘iá»u là m chà ng kinh hoảng vÃ
lo sợ, nhưng có má»™t Ä‘iá»u chà ng đã không tìm ra được,
đấy là cái tên Iris có ý nghĩa gì đối với
Thuở ấy trong cơn dà y vò vì không
thể tìm ra được Ä‘iá»u đó, chà ng trở vá» thăm lại quê
cÅ©, thấy lại những khu rừng và các con đưá»ng, những cầu
gá»— và hà ng rà o, chà ng đứng trong khu vưá»n cá»§a thá»i thÆ¡
dại cũ và cảm nghe sóng lòng rà o rạt, quá khứ bao trùm chà ng
như giấc mộng. Buồn bã và yên lặng
Nhưng có má»™t ngưá»i tìm đến. Äó là ngưá»i bạn mà chà ng đã không gặp nữa từ ngà y chà ng xin cưới nà ng Iris. Ngưá»i ấy đến và thấy Anselm ngồi lếch thếch trong thảo am tẻ ngắt cá»§a chà ng. "Dáºy Ä‘i !" Ngưá»i bạn nói, "Iris muốn gặp anh đấy !" Anselm nhổm báºt dáºy : "Iris hả ! Chuyện gì xảy ra cho nà ng váºy ? Äấy tôi biết mà , biết mà !" Ngưá»i bạn dục : "", Ä‘i vá»›i tôi, Iris sắp chết, nà ng bị bệnh từ lâu rồi". Hai ngưá»i Ä‘i đến Iris, nà ng nằm trong giưá»ng tÄ©nh dưỡng, nhẹ và gầy như má»™t đứa trẻ, và mỉm cưá»i rạng rỡ qua đôi mắt mở lá»›n. Nà ng đưa tay trẻ thÆ¡ trắng và mảnh cho Anselm nắm, bà n tay nằm trong tay chà ng như má»™t bông hoa, vẻ mặt nà ng như đã biến sắc và nói : "Anselm Æ¡i ! Anh có giáºn em không ? Em đã đưa cho anh má»™t sứ mệnh rất khó khăn, và em biết anh vẫn trung thà nh vá»›i nó. Hãy tiếp tục tìm kiếm và hãy Ä‘i con đưá»ng đó cho đến khi anh đến Ä‘Ãch. Anh đã nghÄ© là vì em mà đi con đưá»ng đó, nhưng anh Ä‘i chÃnh cho anh đấy, anh có biết Ä‘iá»u đó không ?" "Anh linh cảm Ä‘iá»u đó" Anselm nói, "và bây giá» thì anh biết rồi. Äó là má»™t con đưá»ng dà i, Iris à và anh đã toan trở gót từ lâu, nhưng anh không còn con đưá»ng lùi nữa. Anh không biết rồi anh sẽ ra sao." Nà ng nhìn thẳng và o đôi mắt buồn rầu cá»§a Anselm, mỉm cưá»i trong sáng và an á»§i, Anselm cúi xuống trên bà n tay má»ng manh và khóc rất lâu đến ná»—i bà n tay nà ng đẫm cả nước mắt cá»§a chà ng. "Anh sẽ phải ra sao, nà ng nói bằng
má»™t giá»ng mÆ¡ hồ như má»™t tia sáng ká»· niệm, anh có phải
ra sao, Ä‘iá»u đó anh phải tá»± há»i mình. Trong Ä‘á»i anh, anh
đã tìm kiếm nhiá»u rồi. Anh đã tìm kiếm danh vá»ng, hạnh
phúc và tri thức và anh đã kiếm em, Iris nhỠbé của anh.
Tất cả Ä‘iá»u đó chỉ là những hình ảnh
Nà ng xanh lướt đến ná»—i Anselm kêu lên tuyệt vá»ng : "Iris Æ¡i, hãy đợi má»™t chút đừng vá»™i Ä‘i ngay. Hãy để lại cho anh má»™t dấu gì để em khá»i mất Ä‘i hoà n toà n trong anh !" Iris gáºt đầu, nà ng đưa tay lấy trong cốc thá»§y tinh ở bà n bên và đưa cho Anselm má»™t đóa hoa huệ xanh má»›i chá»›m nở. "Anh hãy giữ lấy đóa hoa cá»§a em, hoa Iris, và đừng quên em, hãy tìm Iris và rồi anh sẽ đến vá»›i em được". Anselm nức nở đón giữ đóa hoa trong đôi tay và từ giã trong nước mắt. Mấy hôm sau ngưá»i bạn chà ng bắn tin, chà ng lại đến và giúp bạn trang hoà ng quan tà i nà ng bằng hoa và mang nà ng vá» vá»›i đất. Thế rồi cả cuá»™c Ä‘á»i sụp đổ
sau lưng chà ng, chà ng tưởng không thể nà o dệt tiếp được
sợi dây và ng kia nữa. Chà ng thôi tất cả, rá»i bá» thà nh
phố và sở là m và biệt tÃch trên thế gian. Äó đây ngưá»i
ta thỉnh thoảng thấy chà ng có lần xuất hiện nơi quê cũ,
đứng tá»±a ngưá»i và o hà ng rà o khu vưá»n xưa, nhưng
Chỉ có hoa huệ tÃm là vẫn đáng
yêu đối vá»›i chà ng. Chà ng thưá»ng cúi cong ngưá»i trên đóa
hoa, bất cứ ở đâu khi thấy hoa và khi chà ng đưa mắt nhìn
lâu và o đà i hoa, thì tựa hồ như hương thơm và linh cảm
vỠtất cả những gì quá khứ và vị lai đang bay lại gần
vá»›i nhau từ cái ná»n hoa mà u xanh nhạt ấy,
Trong giấc mơ chà ng thấy mẹ nói
chuyện với chà ng, trong bao năm đằng đẵng chưa bao giỠchà ng
cảm thấy hình dáng và nét mặt mẹ bây giỠlại gần gũi
và rõ rệt đến thế. Iris cũng hiện ra nói chuyện với chà ng.
Khi chà ng tỉnh giấc, dư âm vẫn còn vá»ng lại là m cho suốt
ngà y hôm sau chà ng bần thần suy
Äôi khi chà ng tá»± nói vá»›i mình : "Hình ảnh, tất cả chỉ là hình ảnh". Nhưng táºn trong thâm tâm chà ng đã cảm nháºn được má»™t thá»±c thể, thá»±c thể nà y không phải là hình ảnh mà chà ng theo dõi, và đôi khi cái thá»±c thể trong lòng chà ng biết lên tiếng nói, giá»ng nói đã là giá»ng nói cá»§a Iris và cá»§a mẹ là niá»m an á»§i và sá»± hy vá»ng. Có những phép mà u xảy đến cho chà ng và không là m chà ng ngạc nhiên. Và như thế thuở ấy chà ng đội tuyết băng qua má»™t hố thẳm đông giá, nước đá má»c lên cứng bá»™ râu dà i. Và trong tuyết trắng bá»—ng có má»™t cây hoa Iris đứng đơn độc chon vót mảnh mai, cây Ä‘ang đâm ra má»™t chồi hoa đẹp lẻ loi, chà ng cúi ngưá»i xuống hoa và mỉm cưá»i, bởi vì bấy giá» chà ng đã nháºn ra Ä‘iá»u mà Iris đã luôn luôn nhắc nhở chà ng. Chà ng đã nháºn ra giấc má»™ng trẻ thÆ¡ cá»§a chà ng và thấy con đưá»ng mà u xanh nhạt có những đưá»ng gân sáng dẫn và o trong sá»± bà nhiệm và trái tim cá»§a hoa ở giữa những chiếc đũa bằng và ng, và chà ng biết rằng đấy đã là nÆ¡i mà chà ng tìm kiếm, rằng ở đấy đã là cái bản thể tháºt sá»± chứ không còn là hình ảnh nữa. Thế rồi những lá»i nhắn nhá»§ trá»—i lên vang vá»ng trong tim chà ng, những giấc mÆ¡ đến dìu chà ng Ä‘i và chà ng bước và o má»™t túp lá»u, trong đó có nhiá»u trẻ con, chúng đưa sữa cho chà ng uống và chà ng chÆ¡i đùa vá»›i chúng, chúng kể chà ng nghe những câu chuyện và kể rằng, ở trong rừng nÆ¡i những ngưá»i là m than đã xảy ra má»™t phép lạ. Rằng ở đó ngưá»i ta thấy cánh cá»a các linh hồn mở ra, và cánh cá»a nà y chỉ mở từng ngà n năm má»™t mà thôi. Chà ng lắng tai nghe và gáºt đầu biểu đồng tình vá»›i hình ảnh đáng yêu đó, chà ng tiếp tục Ä‘i, má»™t con chim hót trước mặt chà ng trong bụi liá»…u, giá»ng hót ngá»t ngà o hiếm có như giá»ng nà ng Iris đã quá cố. Chà ng Ä‘i theo chim, con chim cứ tiếp tục bay và nhảy hót mãi mãi, qua ngá»n suối, và đi sâu và o các khu rừng. Khi con chim bặt tiếng và Anselm không nghe cÅ©ng không thấy chim đâu nữa thì chà ng dừng lại và nhìn quanh mình, chà ng thấy mình Ä‘ang đứng trong má»™t thung lÅ©ng sâu trong rừng, má»™t lạch suối chảy nhá» nhẹ dưới những tà ng lá cây xanh rá»™ng, ngoà i ra toà n thể vạn váºt Ä‘á»u yên lặng và đợi chá». Nhưng trong lồng ngá»±c cá»§a chà ng tiếng chim vẫn tiếp tục hót bằng má»™t giá»ng yêu thương và thúc dục chà ng tiếp tục Ä‘i, cho đến khi chà ng đến đứng trước má»™t bức tưá»ng chồng chất những đá và phá»§ đầy rêu, ở giữa bức tưá»ng nứt ra má»™t khe hở cháºt hẹp dẫn và o bên trong ngá»n núi. Má»™t ông già đang ngồi trước cá»a hang, đứng dáºy khi thấy Anselm Ä‘i đến và la lên : "Hãy lui, ngưá»i kia, hãy lui Ä‘i ! Äây là cánh cá»a ma, chưa có kẻ nà o trở lại khi Ä‘i và o trong". Anselm ngẩng đầu nhìn và o trong miệng hang, chà ng thấy ở đấy má»™t con đưá»ng mà u và ng đứng chen nhau, con đưá»ng mòn thoải xuống hướng vá» bên trong như và o trong đà i má»™t bông hoa khổng lồ. Trong lồng ngá»±c tiếng chim hót lảnh lót và Anselm bước qua ngưá»i gác cổng và o sâu trong miệng hang, Ä‘i qua dãy cá»™t và ng và o táºn trong cái bà nhiệm mà u xanh lÆ¡ cá»§a cốt lõi ná»™i tâm. Äây chÃnh là Iris, chÃnh là chà ng Ä‘ang thâm nháºp và o trái tim Iris, và đây chÃnh là đóa hoa huệ kiếm ở trong khu vưá»n cá»§a mẹ, chÃnh trong đà i hoa xanh tÃm cá»§a nó chà ng Ä‘ang bước và o lÆ¡ lá»ng như bay lượn và trong khi chà ng yên lặng tiến đến khoảng u minh bằng và ng ấy thì đột nhiên tất cả những ká»· niệm, những tri thức Ä‘á»u hiển hiện má»™t loạt trong chà ng, chà ng sá» thấy tay mình, bà n tay nhá» và má»m, những tiếng nói yêu đưá»ng vang vá»ng gần gÅ©i và tin cẩn trong tai chà ng, và chúng vang vá»ng như thế đó, và những cá»™t và ng óng ánh như thế ấy, y hệt như ngà y xưa tất cả đã vang tiếng và chiếu sáng cho chà ng trong những mùa xuân cá»§a thá»i thÆ¡ dại. Giấc má»™ng cá»§a chà ng cÅ©ng đã quay vá», giấc má»™ng chà ng đã mÆ¡ hồi còn là chú bé con : mÆ¡ rằng chà ng Ä‘ang bước xuống đà i hoa và sau lưng chà ng toà n thể thế giá»›i cá»§a các ảnh tượng Ä‘á»u cùng bước theo, chuồi theo và chìm sâu và o trong sá»± bà nhiệm nằm sau tất cả các kinh hãi. Nhẹ nhà ng Anselm bắt đầu cất
tiếng hát, và con đưá»ng chà ng Ä‘i êm ái chìm dần và o chốn
Quê hương (Heimat).
Hermann Hesse
(1).
Schxertlilie : hoa huệ mà u tÃm, thân hình như má»™t cái kiếm.
Iris : tên
Bản dịch cá»§a Thái Kim Lan hoa huệ kiếm - có thể dịch bóng là Huệ tÃm. (2). Kapuziner : má»™t loà i thảo hoa có mà u Ä‘á». (3). Goldlack : má»™t loà i hoa chữ tháºp mà u và ng - tạm dịch "Hoà ng tháºp"
[ Trở VỠ] |