|
|
Tượng
vua Trần Nhân Tôn
|
Tượng
Hưng Đạo Đại Vương
|
Tháng
12 năm Giáp Thân (1284) dưới thì vua Trần Nhân Tôn (Tông) (1279-1293),
tướng nhà Nguyên là Thoát Hoan đưa thư sang xin mượn đường
sang đánh Chiêm Thành, nhà vua từ chối và trả lời : "Từ
nước tôi đến nước Chiêm Thành, đường thủy đường bộ
đều không tiện". Đồng thời lệnh cho Hưng Đạo Vương Trần
Quốc Tuấn (1228-1300) chia quân các nơi để phòng thủ. Vua
tôi nhà Nguyên vẫn quyết định sang xâm phạm nước ta. Đề
cập đến giai đoạn quân giặc xâm lăng, tác giả Trần Trọng
Kim trong Việt Nam sử lược chép:
"Thoát Hoan thấy Hưng Đạo
Vương giữ cả các nơi, liền tiến binh lên đánh núi Kỳ
Cấp, ải Khả Li và ải Lộc Châu. Quân hai bên đánh nhau ở
núi Kỳ Cấp hai ba trận không phân thắng bại. Nhưng sau vì
Khả Li và Lộc Châu thất thủ, quân An Nam phải rút về ải
Chi Lăng. Thoát Hoan dẫn đại binh đến đánh Chi Lăng, Hưng
Đạo Vương kém thế, thua chạy ra bến Bái Tân, xuống thuyền
cùng bọn gia tướng là Dã Tượng và Yết Kiêu về Vạn Kiếp.
Các tướng thu nhặt tàn quân dần dần cũng kéo về đây.
Nhân Tôn nghe Hưng Đạo Vương
thua chạy về Vạn Kiếp, liền ngự một chiếc thuyền nhỏ
xuống Hải Đông (tức Hải Dương) rồi cho vời Hưng Đạo
Vương đến bàn việc, nhân thấy quân mình thua, trong bụng
lo sợ, mới bảo Hưng Đạo Vương rằng: "Thế giặc to như
vậy, mà chống với nó thì dân sự tàn hại, hay là trẫm
hãy chịu hàng đi để cứu muôn dân ?".
Hưng Đạo Vương tâu rằng:
"Bệ hạ nói câu ấy thì thật là nhân đức, nhưng mà tôn
miếu xã tắc thì sao? Nếu bệ hạ muốn hàng, xin trước hãy
chém đầu tôi đi đã, rồi sau sẽ hàng!" Vua nghe nói trung
liệt như vậy, trong bụng mới yên". (VNSL T1, sđd, tr. 139)
Gần đây, tác giả Lê Thành
Khôi trong quyển Histoire du Viet Nam des origines à 1858 được
nhà Sudestasie xuất bản năm 1987 tại Paris, tác giả đã viết
với nội dung như trên ở trang 186:
"Nhân Tông, bord d'un sampan
léger, était descendu Hai Dong (Quang Yên). Il fit mander Hung Dao et
l'interrogea, soucieux: "La puissance de l'ennemi semble telle que je crains
q'une guerre prolongée n'entraỵre pour le peuple d'immenses destructions.
Ne vaut-il pas mieux nous rendre pour l'en sauver ?" Le généralissime
répondit: "Ces paroles manifestent les sentiments d'humanité de Votre
Majesté, mais les Temples Dynastiques et les Dieux du Sol et des Moissons,
que de viendraient-ils alors? Si vous voulez vous rendre, faites d'abord
trancher ma tête!".
( Dich là: "Vua Nhân Tông đi
thuyền nhẹ xuống Hải Đông (Quảng Yên). Ngài cho vời Hưng
Đạo Vương đến hỏi: "Thế giặc dữ dội như thế e rằng
cuộc chiến sẽ kéo dài gây tàn hại cho dân chúng, thôi thì
để trẫm đầu hàng giặc để cho dân chúng bớt khổ". Hưng
Đạo Vương trả lời: "Đức ngài nói câu đó thật là vị
vua có lòng thương dân, nhưng rồi sơn hà xã tắc sẽ ra sao?
Nếu bệ hạ muốn hàng giặc thì xin chém đầu thần trước
đã")( Histoire du...,sđd, tr .186)
Trong cuốn Việt sử toàn
thư, soạn giả Phạm Văn Sơn cũng có chép câu chuyện giữa
vua Trần Nhân Tông và Hưng ĐạoVương khi hội hợp ở Hải
Đông trên một chiếc thuyền nhẹ với nội dung tương tự:
"Vua Nhân Tông được tin
Hưng Đạo Vương lui quân khỏi Lạng Sơn liền xuống chiếc
thuyền nhỏ ra Hải Đông (tức là Hải Dương), triệu Hưng
Đạo Vương đến. Nhân Tông nói: Thế giặc lớn như vậy
chống với nó e dân sự sẽ tàn hại hay là hàng chúng nó
để cứu lấy dân?". Hưng Đạo Vương khẳng khái trả lời
rằng: "Bệ hạ vì lòng thương dân mà nghĩ như vậy nhưng
Tôn Miếu và Xã Tắc thì sao? Nếu bệ hạ muốn hàng thì hãy
chém đầu tôi đi trước đã". (Việt sử toàn thư, sđd,
tr.184).
Tháp Huệ
Quang tại chùa Hoa Yên, trên núi Yên Tử (Quảng Ninh),
nơi đặt
một phần xá lỵ của Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông.
Về sau, rất nhiều cuốn từ
điển, điển tích danh nhân, truyện danh nhân...của nhiều
tác giả khác xuất bản trước và sau năm 1975 đã sao chép
và truyền lại với cùng nội dung như thế !
Mặt khác, trong cuốn
Đại cương lịch sử VN tập 1, (Trương Hữu Quýnh, Phan
Đại Doãn, Nguyễn Cảnh Minh đồng biên soạn), xuất bản
1998 tại Hà Nội ghi ở trang 226 như sau về sự kiện này xảy
ra vào thời vua Trần Thánh Tông ! :
"Thuyền chủ tướng Trần
Quốc Tuấn xuôi sông Lục Nam về Vạn Kiếp. Nghe tin quân ta
rút lui, vua Thánh Tông vội vã đi thuyền ra gặp Quốc
Công tiết chế. Trời chiều, nhà vua vẫn chưa ăn sáng, người
lính cận vệ nắn phần gạo xấu của mình dâng lên. Thánh
Tông vờ hỏi Thống soái "Thế giặc như thế ta phải hàng
thôi". Trần Quốc Tuấn nghiêm chỉnh trả lời: "Bệ hạ chém
đầu tôi rồi hãy hàng".
Như thế sự thật là thế
nào, và mức độ chính xác của câu chuyện trên ra sao ?
Ghi chép giai đoạn này, sách
Đại
Việt Sử Ký Toàn Thư chép:
"Ngày 26 (tháng 12- 1284), giặc
đánh vào các ải Vĩnh Châu, Nội Bàng, Thiết Lược, Chi Lăng,
quan quân bị thua, lui về đóng ở Vạn Kiếp. Lúc ấy vua ngự
chiếc thuyền nhẹ sang lộ Hải Đông, ngày đã gần chiều,
chưa ăn cơm sáng, có tiểu tốt là Trần Lai đem dâng cơm gạo
xấu, vua khen là trung, ban cho tước thượng phẩm.
Hưng Đạo Vương vâng
lệnh điều quân dân các lộ Hải Đông, Vân Trà, Ba Điểm,
chọn người mạnh khỏe làm quân tiền phong, vượt biển vào
nam, thế quân đã hơi nổi; các quân nghe thế, không quân nào
là không đến tụ họp. Vua đề thơ đề ở cuối thuyền
rằng: Cối Kê cựu sự quân tu ký, Hoan Ái do tồn thập vạn
binh" ( Cối Kê việc cũ người nên nhớ, Hoan Ái hãy còn mười
vạn quân)" ( ĐVSKTT
T1, sđd, tr .503).
Đại Việt Sử Ký Tiền
Biên được khắc in năm Canh Thân, (1800), biên soạn bởi
các sử gia Lê Văn Hưu, Phan Phu Tiên (đời Trần), Lê Tung,
Ngô Sĩ Liên, Ngô Thời Sĩ và được Ngô Thời Nhậm tu đính,
ở trang 438 chép sự kiện trên cũng với nội dung tương tự.
Sách Khâm Định Việt Sử
Thông Giám Cương Mục ghi:
"Quốc Tuấn chia quân chống
cự phòng thủ. Quân Nguyên kéo tới Lộc Châu, lại sai
Bả tổng là A Lý sang nói rõ về lý do cất quân là cốt sang
đánh Chiêm Thành chứ không có ý gì khác. Quân ta ngăn cản
ở núi Kheo Cấp, quân Nguyên không tiến sang được Chúng liền
tiến theo cửa ải Khả Ly, quan quân ta chống cự lại không
được; chúng bèn vào cửa ải Chi Lăng, quan quân ta lui về
giữ bến Vạn Kiếp. Nhà vua ngự chiếc thuyền nhỏ sang Hải
Đông, lúc ấy trời đã chiều mà chưa ăn cơm sáng, có tiểu
tốt là Trần Lai đem cơm gạo hẩm dâng lên, nhà vua khen là
người trung nghĩa, cho chức Thượng phẩm.
Nhà vua sang Hải Đông
hạ lệnh cho Quốc Tuấn điều khiển dân quân các lộ Vân
Trà, Ba Điểm, chọn người khỏe mạnh cho làm tiền phong,
vượt biển kéo vào mặt nam, thế quân dần dần phấn chấn...."
( KĐVSTGCM T1, sđd, tr. 495)
Qua nội dung trong các cuốn
"cổ sử" đó, ta thấy rằng vua Trần Nhân Tôn gặp Hưng-Đạo
Vương Trần Quốc Tuấn ở Hải Đông để bàn kế chống giặc,cũng
như hạ lệnh cho Hưng Đạo Vương tổ chức tấn công giặc
Nguyên, không có đoạn nào ghi chép việc nhà vua có ý
đầu hàng như các soạn giả Trần Trọng Kim, Phạm
Văn Sơn, Lê Thành Khôi và nhiều soạn giả khác đã ghi chép
như trích dẫn ở phần đầu bài viết. Không biết câu chuyện
trên có xuất xứ từ đâu, theo chúng tôi, phải chăng các
soạn giả có sự lẫn lộn giữa sự kiện vua Trần Thái
Tông (1225-1258) với Trần Thủ Độ, xảy ra trong lần quân
Mông Cổ sang xâm lược nước ta lần đầu vào năm Đinh Tỵ
(1257), với câu nói nổi tiếng của quan Thái sư : "Đầu
tôi chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đường lo !"?
Vua Trần Nhân Tôn và Hưng ĐạoVương
Trần Quốc Tuấn là hai danh nhân lớn của dân tộc, cả hai
vị đều có vai trò rất quan trọng đối với tiến trình
lịch sử, với nền văn hóa và sự phát triển của đất
nước Đại Việt, vì thế thiển nghĩ dù chỉ là câu chuyện
ngoại sử hay đó chỉ là giai thoại thì cũng rất
cần xác minh sự chính xác của nó.
Cũng cần nói thêm về sự
kiện Hưng Đạo Vương rút quân về Vạn Kiếp. Khi nhận định
về sự kiện này, tác giả Hoàng Cao Khải đã viết trong tác
phẩm Việt Sử Yếu của ông với một tư tưởng rất
tiến bộ:
"Trần Quốc Tuấn biết được
kế hoạch của quan quân nhà Nguyên nên đã chia binh làm hai
đạo ứng chiến: một đạo đóng ở Kỳ Lừa (Lạng Sơn)
để ngăn chặn quân của Thoát Hoan. Còn một đạo binh nữa
thì trấn thủ tỉnh Nghệ An để phòng bị quân của Toa Đô.
Lúc bấy giờ, quan quân nhà Nguyên đã vượt khỏi cửa ải
Chi lăng, quan quân ta kháng chiến bất lợi, phải rút lui để
bảo thủ đồn Vạn Kiếp, vua ta phải đi xuống miền Hải
Đông. Thoát Hoan một mạch xua quân tiến sâu vào nội địa
nước ta. Quân nhà Nguyên chiếm cứ Bắc Giang, rồi vào lấy
luôn kinh thành Thăng Long,
Sở dĩ quan quân ta không
kháng chiến là để dụ quân giặc tiến vào sâu trong nội
địa, rồi sau quân ta mới phản công. Toa Đô từ nước Chiêm
Thành kéo quân trở về Bắc Kỳ, dọc đường đi qua các tỉnh
Thanh Hóa và Nghệ An đều không gặp một sự ngăn trở nào.
Quan quân ta không ngăn trở bước tiến quân của quân giặc
là để đợi đến lúc chúng bị khó nhọc, mỏi mệt rồi
quân ta mới đánh úp thì chắc chắn phần thắng lợi sẽ
về ta.
Thoát Hoan chiếm được thành
Thăng Long, càng đắc chí kiêu căng, không màng đặt kế hoạch
phòng bị. Gặp lúc Toa Đô kéo quân trở về đến Tây Kết
chỉ cách Thăng Long ba trăm dặm, nhưng chưa kịp hợp làm một
cánh quân của Thoát Hoan. Bấy giờ Trần Quốc Tuấn mới tung
quân ra để nghinh chiến. Một mặt ngài sai Trần Nhật Duật
đốc suất một cánh quân đánh bại quân giặc ở cửa quan
Hàm Tử, chém đầu được tướng Nguyên là Toa Đô. Một mặt
ngài sai tướng Trần Quang Khải đốc suất một cánh quân
khác đánh bại quân địch ở đò Chương Dương lấy lại
được kinh thành Thăng Long.
Còn mặt trận khác thì do
tướng Trần Quốc Toản dẫn binh đón đường ngăn chặn quân
địch, và giao chiến với chúng ở Vạn Kiếp. Bọn tướng
Nguyên là Thoát Hoan bị thua nặng, chạy trốn về Tàu..."
(Việt sử yếu, sđd, tr 209)
Thiết tưởng đây là một
nhận định đúng đắn và chính xác về kế hoạch hành quân
vào thời điểm đó của Hưng Đạo Vương, một tướng lãnh
tài ba của quân dân ta trong thế kỷ XIII; người đã viết
nên tập danh thư Binh Thư Yếu Lược. Ông đã vận dụng
ngay những điều đã biên soạn để cùng quân dân cả nước
đánh tan mấy chục vạn quân Nguyên âm mưu xâm phạm bờ cõi
nước ta.
***
Tài liệu tham khảo:
- Đại Việt Sử Ký Toàn
Thư T1, Nxb VHTT, 2004.
- Đại Việt Sử Ký Tiền
Biên, Nxb VHTT, 2011.
- Khâm Định Việt Sử Thông
Giám Cương Mục T1, QSQTN, Nxb Giáo Dục, 2007.
-Việt Nam sử lược Q1, Trần
Trọng Kim, TTHL Bộ GD SG, 1971.
- Việt sử toàn thư, Phạm
Văn Sơn, SaiGon, 1960.
- Histoire du Viet Nam des origines
à 1858, Lê Thành Khôi, Nxb Sudestasie (Paris), 1987.
- Việt sử yếu, Hoàng Cao
Khải, Nxb Nghệ An, 2007.
- Đại Cương Lịch Sử Việt
Nam tập 1, Trương Hữu Quýnh,Phan Đại Doãn, Nguyễn Cảnh Minh,
Nxb GD, 1998.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------- |