Một thời, tôi yêu nhạc, trong đó có nhạc Phạm Duy. Rất nhiều bài hát của ông đã để lại trong tôi những kỷ niệm không thể nào quên.

Tôi làm sao quên được khi bài hát "Ngày Xưa Hoàng Thị...", thơ Phạm Thiên Thư, được phát trên đài phát thanh Sài Gòn vào đầu những năm 1970 với tiếng ca của Thanh Thúy, Thái Thanh. Bài hát hợp với lứa tuổi học trò của thế hệ chúng tôi thời đó. Nghe lời ca, tôi không thể không dấu được tiếng lòng của mình qua ca từ ngọt lịm:

"Em tan trường về
Đường mưa nho nhỏ
Em tan trường về
Đường mưa nho nhỏ
Ôm nghiêng tập vở
Tóc dài tà áo vờn bay...".

Tôi tưởng tượng bước chân của tôi theo em trên con đường Thống Nhất. Rồi tôi lại mường tượng, ở góc phố Lê Lợi, tôi đứng, nhìn theo chiếc xe Jeep có bóng dáng tinh khôi của em về cư xá Thanh Lịch giữa nắng trưa nồng nàn hay buổi chiều mưa lành lạnh.

Giờ, tôi không còn là cậu học trò ngây ngô. Thế nhưng, mỗi lần đi qua con đường cũ, kể cả những lần đi ngang nhà em ở khi xưa, tôi thấy mình như sống lại tuổi thư sinh. Vẫn những hàng cây che bóng mát lứa tuổi học trò. Vẫn những tà áo trắng tinh khôi khi tan trường trên phố. Vẫn những ánh mắt trong veo, tinh nghịch. Vẫn những tiếng cười nói xôn xao... Tôi như thấy bóng hình em, bóng hình tôi một thời. Lòng tôi vang lên giai điệu nhớ thương da diết:

"Xưa theo Ngọ về
Mái tóc Ngọ dài
Hôm nay đường này
Cây cao hàng gầy
Đi quanh tìm hoài
Ai mang bụi đỏ đi rồi?
Ai mang bụi đỏ đi rồi?
Ai mang bụi đỏ đi rồi?".

Tôi thầm hát và tôi thầm gọi "Chi ơi!"...

Nhiều khi có tâm trạng bâng khuâng, tôi thường đàn và hát. Đàn và hát những bài quen, xưa cũ - những điệu nhạc mà thuở học trò tôi thường đàn và hát. Đàn và hát cho quên nỗi muộn phiền; đàn và hát hồi tưởng lại ngày xưa; đàn và hát để tin vào cuộc sống. Tôi đàn và hát "Tiếng Đàn Tôi" trong điệu Tango. Vừa đàn, tôi vừa hát:

"Đời lạnh lùng trôi theo giòng nước mắt
Với bao tiếng tơ xót thương đời
Vì cuộc tình đã chết một đêm nao
Lúc trăng hãy còn thơ ấu"...

Lời bài hát như mang nặng tình tôi. Quả là cuộc đời này đã bao lần lạnh lùng trôi theo nước mắt trong điệu buồn thiết tha thương đời, xót đau cho cuộc tình chết trong một đêm lúc trăng vừa chớm nụ. Tôi hát theo điệu đàn, theo tiếng nhặt khoan, theo thuyền chở tình tới bến mơ, bến mộng đầy hương tình dặt dìu trong tiếng đàn yêu thương:

"Buồm về dội nắng trên khơi
Bao nhiêu hoàng hôn đến cho êm vui người ơi
Có tiếng hát theo đàn tôi
Như ru như thương linh hồn đắm đuối
Mênh mông lả ơi
Thuyền chờ mong gió lên trời
Mang theo đàn tôi
Chảy về đậu bến ngày mai".

Có lần tôi hát "Cây Đàn Bỏ Quên". Tôi hát và tưởng mình một thuở ôm đàn làm tên nghệ sĩ. Tôi tưởng tượng đến thăm em. Tôi đàn và hát cho em nghe. Điệu Valse dặt dìu, bồng bềnh vang lên:

"Hôm xưa tôi đến nhà em
Ra về mới nhớ rằng quên cây đàn
Tình tang tính tính tình tang
Đêm khuya thao thức mơ màng
Chờ mai tìm đến cô nàng ngây thơ
Tình tang tính tính tình tang".

Qua những câu hát ấy, tôi tưởng mình đang tỏ tình cùng em. Không biết em có hiểu tình tôi không? Chỉ biết rằng giờ gặp lại trong những lần em về lại Đà Nẵng thăm bạn học thuở nào, em chỉ im lặng không nói gì và tôi cũng thế, nhưng tôi biết là em hiểu được có một thời tôi từng hát cùng cây đàn ghi ta:

"Đàn ơi! Thôi cứ lên tiếng than
Hay cứ reo nỗi hoan
Trên đường lên viễn phương
Tang tình tang tính tang
Người ơi tôi thường hay muốn biết
Với tình hoa thắm thiết
Yêu tôi hay yêu đàn?
Yêu tôi hay yêu đàn?"

Tôi cũng thường hát "Nha Trang Ngày Về". Bởi Nha Trang là quê em, nơi một thời tuổi thơ của em ở đó, sống với ba mợ trong ngôi nhà xinh xắn sát biển Nha Trang. Qua trang Facebook của em, tôi biết nhiều lần em về thăm chốn cũ, cùng bạn bè thuở thiếu thời hoặc người thân dạo chơi trên bãi cát trắng, lượm những vỏ ốc vỏ sò, đùa nghịch cùng con sóng yên bình. Tôi tưởng mình ôm đàn ngồi trên bãi biển vào một đêm khuya, cất lời ca tỏ tình cùng em – cô gái xứ Trầm Hương. Giai điệu Slow Rock cùng với lời ca của bài hát như thể cuốn tôi vào cơn mơ tình ái. Nhưng đó chỉ là giấc mộng của mối tình câm như dã tràng xe cát, như con ốc bơ vơ, cô đơn:

"Nha Trang biển đầy
Tình yêu không có đây
Tôi như là con ốc
Bơ vơ nằm trên cát
Chui sâu vào thân xác lưu đày
Dã tràng ơi! Sao lấp cho vơi sầu này?"

Có lần các anh chị em văn nghệ sĩ và thân hữu của Tạp chí Quán Văn tổ chức ra mắt sách tại nhà sách Nhân Văn, đồng thời thăm thú Phan Rang – Tháp Chàm và vịnh Vĩnh Hy cùng những địa danh khác của tỉnh Ninh Thuận, tôi cũng tham gia. Những lần di chuyển địa điểm, chúng tôi đã hát nhiều bài hát. Hôm đi thặm tháp Po Klong Garai, chúng tôi đã cất lên tiếng hát:

"Nước non ngàn dặm (à a a) ra đi
Nước non ngàn dặm (à a a) ra đi
Dù đường thiên lý xa vời
Dù tình cô lý chơi vơi
Cũng không dài bằng lòng thương mến người"...
(trích trường ca "Con Đường Cái Quan")

Tôi cũng có dịp cùng văn hữu, thân hữu Quán Văn gặp nhau ở Sài Gòn rồi đi miền Tây, nhân dịp ra mắt Quán Văn số 59 với chủ đề Mùa Nước Nổi. Ngồi trên xe, qua những con đường rợp bóng quê, chúng tôi, hầu hết mọi người vỗ tay theo nhịp của tiếng đàn và cất tiếng hát cho quên mệt:

"Hò lơ hó lơ
Lắng tai nghe tiếng ai đang hò lờ
Hò lơ hó lơ
Đèn nào cao cho bằng đèn Châu Đốc
Gió nào độc cho bằng gió Gò Công
Vợ chồng son đã nuôi lòng ước mong
Thuận vợ chồng sẽ cùng tát Biển Đông
Hò lơ hó lơ
Lắng tai nghe tiếng ai đang hò lờ
Hò lơ hó lơ"...
(trích trường ca "Con Đường Cái Quan")

Khi đến tuổi xế chiều, người ta thường tìm về những kỷ niệm đã qua. Tôi cũng không ngoại lệ. Và những người bạn lớp Kinh Thương, Viện Đại học Cộng đồng Quảng Đà của chúng tôi cũng vậy. Sau hơn 42 năm không tin tức gì - kể từ cuối tháng 03/ 1975 lớp chúng tôi, trường chúng tôi không còn - và giờ chúng tôi lại tìm về những kỷ niệm xưa trong những lần gặp gỡ. Chúng tôi nhắc nhớ về lớp tập bài hát "Nương Chiều" để diễn mừng Xuân Tân Mẹo, 1975 tại hội trường trường Phan Châu Trinh. Và kể từ đó, mỗi lần gặp mặt, bọn chúng tôi luôn cất lên tiếng lòng nhớ một thời hy vọng:

"Chiều ơi! Lúc chiều về rợp bóng nương khoai
Trâu bò về rục mõ xa xôi, ơi chiều
Chiều ơi! Áo chàm về quảy lúa trên vai
In hình vào sườn núi chơi vơi, ơi chiều"...

Những tiếng vỗ tay theo điệu nhạc, những tiếng hát đủ tone, có chỗ nhớ, chỗ quên, nhưng chúng tôi vẫn cất lên như thể tuổi trẻ hồi sinh trên từng gương mặt. Chúng tôi hát như lứa tuổi đôi mươi tràn trề mộng ước trong điệp khúc:

"Mai về, để lúa trên ngàn
Ta nuôi người gìn giữ non nước
Lấy sức tôi chen với sức anh
Lấy máu tô cho thắm núi xanh
Đem mồ hôi tưới đồng lúa xanh".

Còn những khi lòng man mác, có chút buồn buồn, tôi đem đàn ra gãy. Rồi tôi hát. Hát để tìm sự an bình; hát mà mơ cùng em thoát chốn bụi trần. Tôi mơ làm gã từ quan, lên non tìm giấc mộng hoa vàng bồng bềnh nơi cõi tục:

"Rằng xưa có gã từ quan
Lên non tìm động hoa vàng ngủ say
Thôi thì thôi để mặc mây trôi
Ôm trăng đánh giấc bên đồi dạ lan
Thôi thì thôi chỉ là phù vân
Thôi thì thôi nhé có ngần ấy thôi
Chim ơi chết dưới cội hoa
Tiếng kêu rơi rụng giữa giang hà
Mai ta chết dưới cội đào
Khóc ta xin nhỏ lệ vào thiên thu".
("Đưa Em Tìm Động Hoa Vàng", thơ Phạm Thiên Thư)

Những bài tôi thường hát đều mang tâm trạng của tôi. Xin cảm ơn những lời ca của Phạm Duy để lại cho đời, cho bạn và cho tôi. Thôi thì cứ hát để mà nhớ về nhau, để mà mơ giấc mộng vô thường cõi thế.

Tháng 09/ 2020
Phan Trang Hy