Chuyện
Pháºt-đản trong văn nôm xÆ°a
|
Hoà ng
Xuân-Hãn
Phiên âm từ
bản nôm
|
Trong các bản
văn nôm xÆ°a, thể lục bát, còn có má»™t bản kể chuyện Pháºt-đản.
Chắc là dịch
từ má»™t "Pháºt kinh" chữ Hán. Văn-bản nay còn là má»™t bản
in từ ván khắc vá»›i nhan-Ä‘á»: ThÃch-Ca
NhÆ°-Lai Tháºp Thế Chà Truyện Chú NghÄ©a Quốc Ngữ.
Sách khổ to 17
x 29, chữ chân phÆ°Æ¡ng kiểu vuông, viết và khắc rất chÃnh-xác.
Má»—i trÆ°Æ¡ng mÆ°á»i dòng, má»—i dòng mÆ°á»i sáu chữ. Cả thảy
6O tá», 2728 vế, gần 19010 từ. Äó là má»™t tÆ°-liệu nôm xÆ°a
lá»›n.
Nội-dung kể chuyện
chÃn Ä‘á»i tiá»n-thân Pháºt, và cuối là đá»i đức Pháºt ThÃch-ca.
Nhưng đây không giống như những sách Bản
sinh khác của những dân-tộc thuần-túy
pháºt-tá». Sách nầy xuất-phát tá»± dân Trung-quốc hay Việt,
chủ-trương Tam giáo tĩnh hà nh;
tôn-trá»ng ngang hà ng ba giáo: Lão, Pháºt, Nho. Tác-giả "kinh"
nầy có lẽ lại thiên vá» Lão hÆ¡n hết; cho rằng Lão-tá»
là chủ các đạo, thấy Ä‘á»i suy-vi, cho nên sai má»™t đệ-tá»
trung-thà nh đi đầu-thai để mong hoá ra kẻ cứu thế, rồi
sá»± mong không được, lại gá»i vỠđể Ä‘i
đầu-thai chỗ
khác. NhÆ° thế đến lần thứ mÆ°á»i, thì hoá là m con vua TÄ©nh-Phạn,
tức thà nh dức ThÃch-ca Mầu-ni. Từ đó, y kể chuyện đức
Pháºt ThÃch-Ca
gần
nhÆ° các kinh khác. Vả chuyện ThÃch-ca là phần chÃnh sách ,
gồm 1236 vế, gần ná»a văn chuyện. Tuy không còn phần lạc-khoản
khiến ta biết ai là tác-giả và ván khắc năm nà o, nhưng so-sánh
với các sách cũ khác vỠphương-diện giấy mực, khổ chữ,
từ cổ, lối viết nôm, thì cũng thấy rằng tác-phẩm nôm
nầy Ãt ra cÅ©ng đã được soạn trÆ°á»›c đây chừng ba, bốn
trăm năm.
Xét lá»i văn,
thấy tác-giả, ngoà i sự thuộc phái Tam-giáo, là một văn-sĩ
thông chữ Hán, biết tự-sự, gắng tìm từ, tìm vần dể
dặt câu lục-bát cho thông; chứ không phải là một nhà thi-sĩ,
và cũng không tìm niêm và vần cho đúng. Văn nầy thuộc loại
văn bình-dị, dân-gian, phổ-biến trong các văn nôm chuyện
Ä‘á»i Lê.
Bắt đầu văn,
tác-giả viết:
KÃnh vâng
giáo Bụt ThÃch-Ca
Xem kinh Äồ-Tượng
chép ra lá»i nầy
Bá»™ Äại-tạng
ChÃnh-đức in tại Äà i-loan thà nh
hÆ¡n trăm táºp (Pháºt-viện Trúc-lâm có) gồm mÆ°á»i táºp lá»›n
thuá»™c loại "Äồ-tượng",
trong đó, tôi chÆ°a tìm thấy nguyên-bản Hán-văn kinh "ThÃch-ca
Mầu-ni Tháºp thế chÃ" nầy, nó có lẽ sẽ giúp ta khảo-sát
văn-bản nôm một cách tiện-lợi hơn
Nay nhân lá»… Pháºt-đản,
tôi sẽ trình má»™t Ä‘oạn văn nôm thuá»™c vá» Ä‘á»i đức Pháºt
ThÃch-ca. Trong khuôn-khổ báo HÆ°Æ¡ng Sen, tôi không thể viết
dà i vá» phần chú-giải và khảo-luáºn. NhÆ°ng má»—i khi có từ-ngữ
cổ hay tối nghĩa, tôi sẽ chú nghĩa vắn-tắt và viết trong
hai dấu ngoặc Ä‘Æ¡n. Ãm--hiệu " t.c."
thấy trong chú-thÃch sẽ trá» từ cổ hay tiếng cổ.
Lão-quân sai đệ-tá»
Y-Kì đầu-thai lần thứ chÃn là m thái-tá» nÆ°á»›c Chiêm-Ba(Chà mpa?),
tu-hà nh đắc-đạo. NhÆ°ng theo lá»i Lão-quân thì "chẳng
chữa thiên hạ, chỉn xin tu mình".
Bèn sai Thiên-vÆ°Æ¡ng-tÆ°á»›ng ủng-há»™ con voi trắng mang Thái-tá»
Ä‘i đầu-thai và o nhà TÄ©nh-phạn-vÆ°Æ¡ng. Äây ý muốn nói Bắc-tông
Äại-thừa khác Nam-tông Tiểu-thừa bởi sá»± ngoà i mục-Ä‘Ãch
tu mình còn muốn cứu thiên-hạ.
Nối sau đó lÃ
chuyện Pháºt-đản, bắt đầu từ vế (1523):
|