Robert B. Reich là Giáo sư về Chính sách Công tại Ðại học California ở Berkeley và là Nghiên cứu viên cao cấp tại Trung tâm Blum về Các nền kinh tế đang phát triển. Ông từng là Secretary of Labor - Bộ trưởng Bộ Lao động trong chính quyền Bill Clinton, được Tạp chí Time xếp hạng là một trong mười Bộ trưởng có hiệu quả nhất thế kỷ 20. Ông đã viết 15 cuốn sách, bao gồm các cuốn bán chạy nhất "Aftershock", "The Work of Nations", "Beyond Outrage", "The Common Good" và gần đây nhất là "The System: Who Rigged It, How We Fix It". Ông còn là biên tập viên sáng lập của tạp chí American Prospect, chủ tịch của Common Cause, thành viên của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Hoa Kỳ, và là người đồng sáng tạo bộ phim tài liệu đoạt giải thưởng "Inequality For All" và bộ phim tài liệu trên Netflix "Saving Capitalism".

Dưới đây là bản dịch lời thuyết giải của Robert B. Reich trong video "Does Trickle-Down Economics Actually Work?" 15 April 2021:

Huyền thoại thứ 1: Cắt giảm thuế cho các công ty và người giàu sẽ tạo ra ngày càng nhiều việc làm tốt hơn.

Thực tế không phải vậy! Các công ty doanh nghiệp đã sử dụng đợt giảm thuế khổng lồ của Trump để mua lại cổ phần của công ty rồi tăng giá cổ phiếu của chính họ. Từ năm 2017 đến năm 2018, số lượng mua lại cổ phiếu đã tăng ở mức đáng kinh ngạc là thêm 50%. Chẳng hạn, tập đoàn Lowe’s đã chi 10 tỷ USD để mua lại cổ phiếu vào năm 2018 để rồi sa thải hàng nghìn nhân viên mà không có thông báo trước hay bù trừ gì cho người bị thôi việc. Các tập đoàn Walmart và AT&T cũng đã sa thải hàng nghìn nhân viên như thế.

Và trái ngược với tuyên bố rằng việc cắt giảm thuế ấy sẽ tăng lương bổng thêm 4.000 USD mỗi năm, một phân tích gần đây cho thấy rằng trong năm sau khi Trump cắt giảm thuế, tiền lương đã chỉ tăng với mức độ tương tự như trước đó, và rồi tăng chậm lại nữa.

Mà cắt giảm thuế cho những cá nhân giàu sụ cũng chẳng nhỏ giọt gì. Chỉ đơn giản là người giàu càng ngày càng giàu hơn mà thôi. Hai năm trước khi Ronald Reagan cắt giảm thuế lần đầu tiên, 1 phần trăm dân số là tầng lớp người Mỹ giàu nhất đã sở hữu ít hơn 23 phần trăm tổng tài sản của quốc gia. Một thập kỷ sau, hai đợt cắt giảm thuế cho người giàu đã giúp họ sở hữu hơn 28% (tổng tài sản của quốc gia). Rồi đến năm 2019, sau khi George W. Bush và Donald Trump cắt giảm thuế nhiều hơn nữa cho người giàu, những người ở cấp giàu nhất này đã sở hữu đến gần 35% tổng tài sản của nước Mỹ. Trong khi đó, mức độ tài sản trung bình thì hầu như không nhúc nhích gì bao nhiêu đối với tầng lớp trung lưu, và lại còn giảm sút đối với 10 phần trăm dân số ở dưới cùng bậc thang tài sản.

Tình trạng đó càng ngày càng tồi tệ thêm. Chỉ riêng trong thời kỳ đại dịch này, 664 tỷ phú của Mỹ đã tăng thêm 1,3 nghìn tỷ USD vào khối tài sản tổng cộng của bọn họ, hiện sở hữu trên 4 nghìn tỷ USD. Con số đó gần gấp đôi tổng tài sản của phần nửa dân số dưới cùng tức là 165 triệu người Mỹ.

Chẳng có gì đã nhỏ giọt xuống cả. Ngay cả trước khi xảy ra đại dịch covid-19, tiền lương công nhân viên vẫn đã bị đình trệ.

Huyền thoại thứ 2: Cắt giảm thuế cho các tập đoàn kinh doanh lớn và người giàu sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Khoét lác vớ vẩn! Ngay cả tốc độ tăng vọt kinh tế thời Ronald Reagan cũng đã chẳng phải được thúc đẩy bởi việc cắt giảm thuế. Mà bởi lãi suất thấp và chi tiêu khổng lồ của chính phủ.

Rồi George W. Bush hứa hẹn rằng việc cắt giảm thuế năm 2001 và 2003 của ông sẽ tự trang trải bằng hiệu quả tăng trưởng kinh tế (nghe có vẻ quen thuộc, phải vậy không?). Nhưng điều đó đã không xảy ra. Một nghiên cứu năm 2017 do một trong những chuyên gia kinh tế nòng cốt cũ của Bush dẫn đầu đã phát hiện rằng việc cắt giảm thuế đã không có ảnh hưởng gì đáng kể đến tăng trưởng kinh tế. Trên thực tế, mức độ tăng trưởng lại đã giảm đi, chỉ còn 2,8% (mỗi năm) từ mức hơn 3% trong những năm thời Clinton. Mở mang kinh tế dưới thời Bush là một trong những mức mở mang yếu kém nhất kể từ Thế chiến thứ 2.

Donald Trump thì tuyên bố việc cắt giảm thuế của ông sẽ giống như "nhiên liệu tên lửa" cho nền kinh tế Mỹ, sẽ thúc đẩy tăng trưởng hàng năm 3%. Thế nhưng thực tế thì sau năm đầu tiên, tăng trưởng đã chậm lại chỉ còn 1,9%.

Cuối cùng, một nghiên cứu gần đây phân tích dữ liệu thuế vụ kéo dài 50 năm từ 18 nền kinh tế tiên tiến trên thế giới, cho thấy việc cắt giảm thuế đối với người giàu chỉ mang lại lợi ích cho người giàu mà thôi, và không ảnh hưởng đến việc tạo thêm việc làm hoặc tăng trưởng kinh tế. Chính tôi cũng là một người đã bị sốc trước phát hiện này.

Huyền thoại thứ 3: Bãi bỏ quy chế sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Lại cũng là chuyện rác rưởi! Phần tiết kiệm được từ chi phí do việc bãi bỏ quy chế (của chính quyền) đã vào tay các giám đốc điều hành công ty và các nhà đầu tư lớn mà thôi, còn chi phí và rủi ro thì đổ dồn vào những người còn lại là chúng ta.

Environmental Protection Agency - Cơ quan Bảo vệ Môi trường của Trump đã rút lại các quy chế về mọi thứ, từ tiêu chuẩn không khí sạch và nước sạch, cho đến quy chế về các hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, kết cuộc đã mang lại lợi nhuận cho các giám đốc điều hành và các nhà đầu tư hóa chất và nhiên liệu hóa thạch, trong khi đó, lại buộc tất cả mọi người khác phải tự đối phó với không khí ô nhiễm và chất thải độc hại.

Bộ Lao động của Trump đã nới lỏng luật lao động trẻ em và thu hẹp số lượng công nhân đủ điều kiện để được trả lương làm thêm giờ. Nhờ đó, các công ty đã tăng tiết kiệm kinh phí, trong khi công nhân viên thì bị bóc lột.

Và với sự giúp đỡ của Quốc hội, Trump đã rút bỏ các quy chế ngân hàng được áp dụng sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, chỉ vì lợi ích của những người giàu có ở Phố Wall (thị trường chứng khoán), và gây thiệt hại cho tất cả những người khác.

Và đừng quên chương trình hành động của Ronald Reagan nhằm bãi bỏ quy chế, đã cho phép các công ty chăm sóc sức khỏe với-mục-đích-lợi-nhuận phát triển mạnh mẽ, góp phần làm cho chi phí chăm sóc sức khỏe tăng vọt ngoài tầm kiểm soát mà chúng ta phải gánh chịu ngày nay. Mà chính việc bãi bỏ quy chế đối với lĩnh vực tài chính này đã là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến sự sụp đổ tài chính năm 2008, vì nó cho phép các ngân hàng phiêu lưu vào các hành vi có rủi ro lớn.

Nói cách khác, tuyên bố của Đảng Cộng hòa rằng việc bãi bỏ quy chế có hiệu quảkinh tế "Trickle Down - Nhỏ giọt xuống" giúp ích cho tất cả chúng ta, thật ra là khoét lác vớ vẩn. Chính các quy chế bảo vệ chúng ta khỏi bị thiệt hại, bóc lột, hao hụt, tổn thương hay suy sụp vì các sản phẩm và dịch vụ của các công ty doanh lợi; các quy chế này mới thật sự xứng đáng với kinh phí chính quyền chi ra.

Kết luận:

Vì vậy, đừng lầm mà tin vào chuyện "Trickle Down - Nhỏ giọt xuống" vô nghĩa ấy. Giúp cho các tập đoàn lớn và những người giàu thậm chí còn giàu thêm nữa, thông qua việc cắt giảm thuế và rút bỏ quy chế, thì chắc chắn không làm cho những người còn lại là chúng ta khá giả hơn được. Nó chỉ làm cho các tập đoàn lớn và những người giàu càng giàu hơn mà thôi.

Phạm Vũ Thịnh dịch
12 May 2021