Sử thi Odyssée - Thi hào Homère
Thiên trường ca bất tử của nhân loại
( Thi ca khúc I )

Nhất Uyên Phạm Trọng Chánh
chuyển ngữ thơ lục bát

THI CA KHÚC I
TÌ̀NH YÊU TIÊN NỮ CALYPSO VÀ NỖI LÒNG ULYSSE

TÓM LƯỢC

Khẩn cầu Thần nữ Ly Tao (Muses) truyền thi hứng. Chuyện kể từ lúc Uy Lĩnh ( Ulysse) bị đấm thuyền trôi dạt vào đảo tiên nữ Kiều Ly Cơ (Calypso) nàng đang sống cô đơn ước mơ được một tấm chồng, Kiều Ly Cơ yêu Uy Lĩnh chìu chuộng người tình tù trong bảy năm, hứa cho chàng tuổi thanh xuân bất tử, nhưng Uy Lĩnh chiều chiều ra bờ biển ngồi khóc nhớ vợ con. Ngày chàng ra chiến trận thành Troie con ch̀àng còn bồng bế. Người vợ Pénélope vẫn chung thủy chờ chồng, có trăm người đến cầu hôn, bảo rằng Uy Lĩnh đã chết, khuyên nàng chọn lựa một người trong đám cầu hôn làm chồng, nàng ra điều kiện nàng phải dệt cho xong tấm khăn vải liệm cho cha chồng, nhưng ban ngày nàng dệt, ban đêm lại tháo ra tấm khăn dệt hoài chẳng xong, bọn cầu hôn làm áp lực đến ăn ở nơi cung đình nàng. Trong cuộc họp chốn Thiên đình Olympe, Thần nữ Quán Trí Tuệ (Athéné) Khẩn cầu Thần Vương Zeus xin cho Uy Lĩnh(Ulysse) bị Tiên nữ Kiều Ly Cơ (Calypso) giữ làm người tình tù được trở về. Thần Vương truyền lệnh cho Sứ thần Hạc Mai (Hermès) mang lệnh Thiên Đình truyền Tiên nữ Kiều Ly Cơ phải thả Uy Lĩnh. Kiều Ly Cơ vâng lệnh bảo Uy Lĩnh đốn gỗ đóng bè, nàng giúp đỡ cánh buồm, lương thực và thổi gió tiễn chàng đi. Bốn ngày Uy Lĩnh đóng bè xong, ngày thứ năm ra đi, ngày 18 đến đảo người Phan Xuyên (Phéaciens), Thần Hải Long Vương (Posséidon) trở về thấy dâng bão làm đắm thuyền nhờ có Thần nữ Y Nơ (Ino) cứu thoát cho mảnh khăn tiên lội vào bờ. Thần nữ Quán Trí làm dứt cơn bão. Uy Lĩnh bơi đến đảo, ẩn mình trong một cụm rừng bên bờ suối, chàng mệt nhoài say ngủ.

Khẩn cầu Thần nữ Ly Tao (1)
Khởi truyền thi hứng dạt dào hồn ta.
Mười năm chiến cuộc thành Troa.(Troie)
Anh hùng trăm trận vào ra chiến trường,
Ngày về phiêu bạt biển ngàn,
Bao nhiêu chìm nổi gian nan xứ người.
Bao nhiêu giông tố nổi trôi,
Mới về quê cũ đất trời yêu thương.
Khẩn cầu thi hứng nhập hồn,
Chuyện từ Uy Lĩnh đắm thuyền phong ba,
Tình tù tiên Kiều Ly Cơ (Calypso)
Say tình nàng khẽ vỗ về : Thương ôi, (10)
Yêu em Uy Lĩnh chàng ơi !
Thiên đường bất tử đời đời thanh xuân,
Yêu em cuộc sống thiên thần,
Về chi cát bụi hồng trần tàn mau.
Sóng tình bùng cháy hang sâu,
Lòng Uy Lĩnh chẳng đổi sầu làm vui.
Chiều chiều trước biển ngậm ngùi,
Mắt mờ lệ nhỏ thương người vợ xa,
Mịt mù khói sóng xóa nhòa,
Bùi ngùi trông cánh chim qua biển trời. (20)
Vương quốc An Thạch xa xôi,(Ithaque)
Còn ai tưởng nhớ đến người hùng xưa,
Hai mươi năm trải nắng mưa,
Còn ai tiếc nhớ vị vua can trường.
Cung thành một lũ cầu hôn,
Tranh giành ngôi tước, bạc vàng, quyền uy.
Đau thương nàng Nhã từ đây,(Pénélope, Nhã Lan)
Ép duyên nàng phải chọn ngày cầu hôn.
Riêng nàng vẫn nhớ vẫn thương,
Mong Uy Lĩnh trở lại hoàng cung xưa. (30)
Lựa lời, nàng đặt chuyện thưa :
Rằng Uy Lĩnh mất, ai chờ ai mong,
Chẳng qua còn một chút lòng,
Tấm chăn liệm đắp cha chồng chửa xong,
Lão Vương thần chết chờ trông,
Phận làm dâu chút tri ân cho người.
Bọn cầu hôn cũng chìu lời,
Nghĩ rằng vải liệm dệt rồi nay mai.
Mặc nàng khung cửi đưa thoi,
Nào hay nàng mãi dệt hoài chẳng xong. (40)
Ngày chăm chỉ dệt hết lòng,
Đêm đêm đuốc hồng, nàng tháo sợi ra,
Đợi ngày Uy Lĩnh về nhà,
Đợi Thế Viễn Mạc trên đà lớn khôn:(Télémaque)*
Con ơi giúp mẹ hỡi con !
Thay cha trừ bạo, rửa hờn non sông.
Nhưng nào bọn chúng còn đông,
Không người giúp sức bại vong tủi hờn,
Sức con chưa đủ lớn khôn,
Biết làm sao biết đi tìm được cha. (50)
Tấm khăn dệt mãi lệ nhòa,
Tấm lòng nàng động cao xa Thiên Đình.
Tấm khăn nàng Nhã hoài công,
Bọn cầu hôn kiếm cội nguồn khảo tra.
Con hầu sợ hãi khai ra.
Hoàng hậu ngày dệt, đêm đà tháo ngay,
Thế nên chăn dệt ngày ngày,
Ba năm mòn mỏi chăn này chữa xong.
Bọn cầu hôn rỏ nguyên nhân,
Ép ngày chọn lựa chẳng còn lần khân. (60)

Thiên Đình ngày vắng Hải Long, (Poséidon)*
Quần thần tụ hội cung đình Thiên Sơn,(Olympe)
Thần Vương(Zeus) vua cõi Thiên Thần,
Triệu bàn phán quyết chuyện trần đau thương.
Quán Trí con gái Thần Vương,
Tinh Anh Mắt Cú luận bàn thấp cao*:
Thương thay Uy Lĩnh khổ đau,
Hai mươi năm đó biết bao tình nhà,
Đắm thuyền trôi dạt đảo xa,
Kiều Ly Cơ giữ tình đà bấy lâu. (70)
Bao năm mơ ước khẩn cầu,
Con Thẩn Ất Lạc chẳng sao đổi lòng,(Atlas)*
Tội thay Uy Lĩnh nhớ thương,
Lời yêu mật ngọt chẳng buồn đổi thay,
Chiều chiều vời vợi khói mây,
Quê hương xa thẳm mờ say biển trời,
Hồn quê muốn thoát than ôi,
Trái tim vẫn đập, tình người cùm gông.
Thần Vương cha có thấu chăng ?
Thương người tài trí anh hùng thủy chung. (80)
Vuốt râu Thần Dớt mới rằng :
Con ơi lời tự đáy lòng sắt son,
Quên sao Uy Lĩnh hỡi con,
Thông minh tài trí thiên thần sánh vai.
Lòng thành cung kính đất trời,
Cõi thần thương cảm, cõi người tôn vinh.
Hại thay Thần Hải Long Vương.
Thần Rung Chuyển Đất thù còn chữa tha,
Trả thù Uy Lĩnh năm xưa.
Đâm Ly Phong Nhãn mù loà độc tinh.(Polyphème) (90)
Đứa con Thần đã sinh cùng,
Thoa Sa tiên nữ con thần Phù Nghi, (Thoôsa, Phorcys).
Trả thù thần đã lưu đày,
Đắm thuyền giông bão, chẳng ngày hồi hương,
Hôm nay Thần họp Thiên Đình,
Đồng tâm Uy Lĩnh lên đường về ngay,
Hải Long Vương bỏ hận này,
Một thần không thể ý thay trăm thần.
Ngước đôi mắt sáng tinh anh,
Quán Trí Tuệ mới thưa tình nhỏ to : (100)
Cha ơi , Thần Tử Cồ Nô,*(Cronos)
Điện trời sấm sét cơ hồ ai hơn,
Vì điều công lý cõi thiên,
Cho vời Mai Hạc Truyền Tin Sứ Thần.(Hermès)
Trao Kiều Ly lệnh thiên đình,
Thả cho Uy Lĩnh đóng thuyền đoàn viên.
Còn chuyện An Thạch phần con,
Giúp con Uy Lĩnh đối cùng cầu hôn,
Giúp Thế Viễn Mạc can trường,
Truyền cho tụ họp Hội Đồng An Kinh.(Achéens)*(110)
Luận bàn dứt việc cầu hôn,
Cừu bò cắt cổ ngày đêm tiệc tùng.
Quay nhìn Mai Hạc thân thương,
Dớt ban lệnh tiễn dặn công việc trần:
Ra đi Mai Hạc sứ thần,
Hãy truyền lệnh của thiên đình hôm nay.
Rằng Tiên Nữ Tóc Vàng Mây,
Giúp cho Uy Lĩnh đóng ngay thuyền bè.
Một mình buồm lái sớm khuya,
Chịu nhiều thử thách trở về quê hương. (120)
Hai mươi ngày biển lênh đênh,
Không thần giúp sức vững bền vượt nguy.
Mới về đến đất Sơn Chi,(Schérie)*
Dân Phan Xuyên chốn thần hay giáng trần.(Phéaciens)
Vua dân tiếp đón như thần,
Quà trao phẩm vật, lụa vàng hiến dâng.
Ban cho thuyền lái thong dong,
Về quê An Thạch yên lành đoàn viên.
Sứ Thần vâng lệnh Thần Vương,
Mang hài vàng vượt bay triền gió mây. (130)
Đũa thần huyền diệu cầm tay,
Thần thông ảo hóa vượt bay biển trời.
Dương trần thoáng đã đến nơi,
Đảo xa sóng nước, xanh trời biển xanh.*
Bãi dài cát đỏ rừng thông.
Lung linh thạch động lửa hồng chiêm bao,
Nàng tiên cài tóc hoa đào,
Tiếng ca thánh thót xôn xao tơ trời.
Nàng ngồi dệt lụa hôm mai,
Thoi vàng dệt tiếng oanh lời líu lo. (140)
Một rừng hương ngát xanh mơ,
Một vườn nho chín bên bờ suối xanh.
Bốn bề thác đổ lượn quanh.
Một vườn hoa trái tím cành phù dung.
Sứ thần trước động dừng chân,
Kiều Ly Cơ đã ân cần hỏi han,
Thần tiên sánh bước nhạc vàng,
Mời nhau an tọa thạch bàn ngũ vân.
Tiên nương lên tiếng hỏi rằng :
Cớ chi Sứ giả Thiên đình xuống đây ? (150)
Thời trân thức uống dọn bày,
Cùng nhau vào tiệc ngà say chén quỳnh.
Tiệc tàn sứ mới truyền rằng :
Ta đây vâng lệnh Thiên đình Thần Vương,
Rằng Thần Dớt rất xót thương,
Phận chàng Uy Lĩnh tai ương đọa đày.
Tình tù giam giữ nơi đây,
Vẫn còn buồn tủi ngày ngày nhớ quê.
Mười năm chiến trận chưa về,
Thuyền binh tan tác, bốn bề bão giông. (160)
Lạc vào đây kiếp lưu vong,
Nhớ con, nhớ vợ, nặng lòng quê hương.
Nghe đây Thần Dớt phán truyền:
Cho Uy Lĩnh được đóng thuyền về quê.
Mệnh chàng gia cảnh không lìa,
Số chàng còn phải trở về nước xưa.
U sầu Kiều Ly Cơ thưa :
Ganh tài ghét mệnh chẳng chừa thần tiên,
Phận tiên muốn kết trần duyên,
Tấm chồng khao khát ngày đêm trông chờ. (170)
Bỗng chàng Uy Lĩnh bơ vơ,
Sóng vùi, biển dập, vật vờ biển khơi.
Cứu chàng chăm sóc tay tôi,
Ngày đêm tận tụy phục hồi sức trai,
Yêu chàng tôi đã hứa lời,
Cho chàng bất tử, đời đời thanh xuân.
Dám đâu cải lệnh Thiên đình,
Xua chàng ra biển nỡ tình được sao ?
Tôi không thuyền lớn buồm cao,
Không người chèo lái giúp nào được chăng ? (180)
Phận tiên tôi có chút tình,
Giúp chàng chỉ một tấm lòng yêu thương.
Sứ thần chẳng nể nguồn cơn :
Thả ngay Uy Lĩnh chẳng còn cớ chi.
Khẻo cơn sấm sét bất kỳ,
Không nghe lời Dớt những khi lôi đình.
Một lời chưa kịp phân minh,
Sấm đâu chớp sáng rền vang biển trời.
Sứ thần truyền bấy nhiêu lời,
Sắt danh căn dặn gót dời dặm khơi. (190)
Tiên nương cúi mặt vâng lời,
Đi tìm Uy Lĩnh đang ngồi thở than.
Bên bờ cát đỏ mơ màng,
Mắt nhoà lệ nhớ hai hàng xót đau.
Đêm đêm tình động trướng đào,
Gượng vui tình mới lòng xao xác lòng.
Ban ngày ghềnh đá ngóng trông,
Mắt mờ biển thẳm dòng dòng lệ sa.
Bên chàng tiên nữ xót xa :
Chàng ơi ! Thôi chớ chi mà thở than, (200)
Em xin trả lại cho chàng,
Cánh chim phiêu bạt, tung ngàn dậm xa.
Chàng ơi đốn cội thông già,
Đóng thuyền kết ván, vượt qua bể ngàn.
Em cho bánh nước, rượu vang,
Áo choàng, khăn ấm cho chàng ra đi,
Em xin thổi gió mang mây,
Cánh buồm thương nhớ, từ nay chia lìa.
Em cầu Thần Dớt giúp cho,
Biển khơi lặng sóng, thuyền về nước xưa. (210)
Dứt lời Uy Lĩnh phân bua :
Nàng ơi ! Cho phép ta về thật chăng ?
Biển khơi sóng cả mênh mông,
Chiếc thuyền phải vượt đá ngầm sóng cao,
Bão giông, gió thét mưa gào,
Không thần giúp sức tôi nào dám đi,
Chút tình, chút nghĩa còn đây,
Xin tiên nữ nhớ lời này giúp cho,
Biển không sóng cả giông to,
Dìm ta chết giữa mịt mờ biển khơi. (220)

Chàng ơi ! thiếp hứa giúp lời,
Thiên Đình chứng giám xét soi lời nguyền.
Trái tim này đã yêu chàng,
Cứu chàng trên biển mơ màng yêu đương,
Giờ đây đôi ngã đôi đường,
Chàng về quê cũ, sầu vương biển trời,
Thương chàng thương lắm chàng ơi,
Trái tim sắt đá hại người thương sao ?
Kiều Ly dời gót động đào,
Mời nhau cất chén quỳnh dao tiệc bày. (230)
Nước cam lồ rót vơi đầy,
Đào tiên, hải sản ngà say tiệc trần.
Tàng tàng chén rượu hợp hoan.
Cầm tay nàng mới thở than đôi lời :
Hỡi chàng ! Uy Lĩnh chàng ơi !
Nỗi danh tài trí, hơn người khôn ngoan,
Con vua Lã Đạt lão vương(Laerte),
Cháu con Thần Dớt giống dòng quang minh,
Thật lòng chàng muốn đi chăng ?
Giả từ, về chốn quê hương xa vời. (240)
Tình ta chỉ thế mà thôi,
Xin còn mãi mãi lòng người nhớ thương,
Rồi đây đôi ngã đôi phương,
Cầu xin chàng được trên đường bình an.
Cũng nên nghĩ lại hành trình,
Còn bao gian khổ bão bùng hiểm nguy,
Rũi ro cầm chắc trong tay,
Mong manh thay việc mắn may trở về,
Chàng nên nghĩ lại mọi bề,
Đừng đi. đừng nghĩ đến quê xa vời. (250)
Vợ chàng còn có y lời,
Hay sang thuyền khác, cuộc đời đổi thay.
Hãy cùng em ở chốn này,
Tuổi xuân bất tử, tình đây vững bền,
Em không thua kém vợ chàng,
Thân hình kiều diễm, dung nhan tiên thần,
Dù cho vẻ đẹp người trần,
Làm sao sánh được với cùng người tiên.
Uy Lĩnh lòng vẫn khăng khăng :
Kiều Ly tiên nữ dung nhan tuyệt vời, (260)
Xin nàng chớ giận lời tôi,
Vợ tôi không thể sánh đôi cùng nàng,
Vợ tôi phụ nữ trần gian,
Còn nàng trẻ đẹp tiên nương muôn đời.
Tim tôi chỉ một tình thôi,
Là về quê cũ bên người tôi yêu.
Dù cho tai họa trăm điều,
Dù cho gian khổ dạt phiêu thế nào,
Dù cho biển dữ sóng cao,
Thân tôi đã trải biết bao hiểm nghèo, (270)
Chiến trường không chết gươm lao,
Dạn dày sương gió còn nào sợ chi.
Kiều Ly Cơ chẳng nói gì,
Rượu nồng ngây ngất bờ mi lệ buồn.
Bên nàng lần cuối rồi tan,
Bóng dương lần khuất trên ngàn biển xa,
Đuốc hồng chăn gối lệ nhoà,
Lửa tình ngây ngất, bóng hoa chập chùng.
Giọt trần thạch nhủ long lanh,
Giấc hồ sương đọng vây quanh động đào. (280)

Tiếng gà gáy sáng đến mau,
Vầng dương dậy nắng hồng chào biển khơi,
Khoát khăn quàng, áo choàng ngoài,
Uy Lĩnh dậy sớm bên trời thông xanh,
Nàng tiên áo trắng dịu dàng,
Thắt đai vàng ngọc, tóc choàng khăn tơ.
Hành trang : cưa, gổ, búa, rìu,
Đưa chàng đến chốn rừng cao thông già.
Dặn dò nàng trở lại nhà,
Lương khô cho cuộc đi xa sẵn sàng. (290)
Uy Lĩnh đốn gỗ dựng sàn,
Đóng sườn, cưa ván, kết sàn, dây neo,
Cột buồm dựng thẳng vút cao,
Bao ngày vất vả, lá̃i lèo đã xong.
Đẩy thuyền ra bến nước xanh,
Con thuyền sẵn cuộc khởi hành viễn du.
Áo quần, chăn dạ một kho,
Rượu ngon, nước uống, lương khô đầy thuyền.
Tiễn chàng về chốn quê hương,
Sầu lên sóng nước, tình vương mây ngàn. (300)
Tóc nàng lộng gió mênh mang,
Thổi buồm trôi nhẹ tiễn chàng ra khơi.
Riêng Uy Lĩnh một lòng vui,
Gạt lòng lưu luyến, trông trởi, ngắm sao.
Một thuyền, một lái sóng đào.
Mắt không khép ngủ, trông mau về nhà.
Nửa tuần trăng thoáng trôi qua,
Đảo quen đã thấy, non nhòa khói sương.
Ngờ đâu chưa hết đau thương,
Chơi xa Thần Hải Long Vương trở về. (310)
Từ trên thiên đỉnh long khê,
Thấy chàng đã đến gần quê an lành.
Thần đà nổi trận tam bành,
Dâng cao biển dữ, ầm ầm bão giông.
Gió gào, sóng thét đùng đùng,
Rã rời tay mỏi, ngực lòng xót đau:
Than ôi kiếp s̀ống bọt bèo,
Thân ta chìm nổi, vì sao thế này ?
Than ôi, Thần Chết là đây,
Dìm trong biển dữ, đọa đầy tang thương. (320)
Tiếc xương chẳng gửi chiến trường,
Tang không nghi lễ Quân vương hào hùng,
Bây giờ chết giữa bão giông,
Cô đơn trần trụi nghìn trùng ai thương.
Một cơn sóng dữ vào thuyền,
Cột chèo rơi gảy, lái buồm nát tan.
Trong cơn biển dữ sóng tràn,
Uy Lĩnh vẫn bám ván thuyền nổi trôi,
Nào hay chưa dứt duyên đời,
Y Nơ Thần Nữ thương người phong ba.(Ino) (330)
Biến thành chim hải âu qua,
Đậ́u bên nàng chợt hóa là tiên nương.
Bên chàng cứu nạn bão giông :
Khốn thay, Thần Biển Hải Long hại chàng.
Dâng bao bão tố sóng ngàn,
Nhưng sao giết được anh hùng nghĩa nhân.
Uy Lĩnh chàng hãy nghe rằng :
Sợ chi sóng gió hãi hùng biển xanh,
Bỏ áo quần để bơi nhanh,
Phan Xuyên (Phéaciens) hải đảo đã gần đến nơi, (340)
Này khăn tiên hãy choàng vai,
Chở che lồng ngực, thân bơi chẳng chìm.
Khi chân chạm đến đất bằng,
Hãy quăng trả biển tấm khăn tiên này.
Dứt lời nàng biến đi ngay,
Sóng ngàn, hương biển chân mây chốn nào.
Chàng còn nghi ngại biết bao,
Bỗng cơn sóng cả ào ào tới nhanh.
Vật vờ lìa mảnh ván thuyền,
Cởi nhanh quần áo, che choàng khăn tơ. (350)
Phóng mình bơi sải hướng bờ,
Hải Long đắc ý làm ngơ cười rằng :
Cho mi trôi nổi truân chuyên,
Cười chăng, hay đã ăn năn sự tình.
Dứt lời sóng ngựa phi nhanh,
Về Âu Khê (Egée) chốn thủy cung mặc tình.
Quán Trí thần chốn Thiên Đình.
Dứt ngay giông bão, thổi làn gió thanh.
Đưa Uy Lĩnh lội bơi nhanh,
Hai ngày đêm thoát biển xanh sóng vần. (360)
Lại vào ghềnh đá bạt ngàn,
Nhanh tay chàng lại bám ghềnh sóng xô.
Tìm nơi êm sóng vào bờ.
Tìm nơi trú ẩn bên hồ suối xanh.
Cây cao khuất núi gió lành,
Quỳ chân cảm tạ thần linh giúp người:
Tạ Thần Nữ xót thân tôi,
Cứu qua bão tố thoát đời gian truân.
Dòng sông sóng gợn thì thầm..
Bờ xanh nước ngọt bao quanh thân chàng. (370)
Ngất ngây ngọt lịm môi tràn,
Thở làn gió mát dịu dàng đất xuân.
Cởi khăn tiên trả biển xanh,
Y Nơ nhặt lấy vẩy làn sóng xa.
Rời chân hôn bãi bình sa.
Rưng rưng dòng lệ mắt nhoà rừng phong.
Ô liu đen nhánh trên cành,
Nhấp nhô bóng nắng qua mành lá xanh.
Nhặt rêu cỏ lót nệm nằm,
Đắp chăn lá biếc hương trầm rừng thông. (380)
Đồi xa lam khói mong manh,
Bếp chiều lửa ấm bên đồng lúa xuân.
Mờ đôi mắt bóng thì thầm,
Quán Trí Tuệ khép mi xanh giấc nồng.
Mộng về cánh bướm chuyền chăn,
Thoáng mơ về giữa quê lành chân mây. (386

Kỳ tới
Thi ca Khúc II Cuộc kỳ ngộ Uy Lĩnh và Công chúa Nam Chi Ca.(câu 387 đến 864)

CHÚ THÍCH
48. Tên Télémaque có nghĩa là : Trận chiến nhìn từ xa tôi dịch thành tênThế Viễn Mạc.

61. Poséidon Hải Long Vương Thần cai quản Biển Cả, có danh hiệu Thần Rung Chuyển Đất, em Thần Zeus vì Ulysse đâm mù Polyphène (Độc Ly Phong, Độc Nhãn) là con Poséidon  và tiên nữ Thoôsa, khổng lồ  độc nhãn mạnh nhất trong các Cyclopes, nên thù hận Ulysse. Nên không muốn cho Ulysse trở về quê hương.

63. Zeus con Thần Cronos và Gaia. Thần Thời Gian và Đất Mẹ. Hy Lạp thường dùng chữ Con Thần Cronos để chỉ Zeus tôi dùng Thần Tử để thay chữ Con Thần

65. Athéné Quán Trí Tuệ, Thần Zeus bổ trán sinh ra là Thần Trí Tuệ khôn ngoan và chiến thắng có danh hiệu là Thần Mắt Cú Tinh Anh, dấu vết sự chuyển biến du nhập Thần Cú Vọ Ai Cập sang Hy Lạp.

72. Atlas là Thần Nâng Đ̣ia Cầu. cha Calypso. Ta thường thấy trong điêu khắc Atlas nâng quả Địa Cầu.

110. Achéens : người Hy Lạp.

123 Schérie đảo dân Phéaciens (Phan Xuyên)

134. Tương truyền đảo Goyo nước Malte Châu Âu, nơi đây có thạch động Calypso, tôi có viếng thăm nơi này năm 2001 và xúc động trước cảnh sắc Thi Ca Khúc I, tôi không theo sát bản dịch mà tả cảm xúc cảnh trí theo thi hứng. Goyo đúng là cõi thiên đường trên trần thế, nhà nhà để cửa mở không cần khoá, xe mở cửa để chìa khoá trên xe không có trộm cắp, người đối xử với nhau nồng nàn chân tình, tôi từng đi khắp hơn 30 nước trên địa cầu chưa thấy nơi nào hạnh phúc như nơi này.
 

 [trang sau