Sử thi Illiade - Thi hào Homère
Thiên trường ca bất tử của nhân loại
(bài 7)

Nhất Uyên Phạm Trọng Chánh 
chuyển ngữ thơ lục bát

THI CA KHÚC VI
DIOMÈDE VÀ GLAUCOS TỪ TRẬN TUYẾN ĐỐI NGHỊCH NHÌN NHAU ANH EM 
HECTOR TỪ BIỆT ANDROMAQUE 
(câu 3678 đến 4260)

Thi ca khúc VI có hai đoạn thú vị là hai dũng tướng hai trận tuyến đối nghịch là Diomède và Glaucos nhìn nhau anh em, vì hai gia đình đã kết giao thân thiết và cuộc chia ly của một đôi trai tài gái sắc giữa chiến tranh Hector và Andromaque, có thể gọi đoạn này là một Chinh Phụ Ngâm Khúc của Tây Phương.

Quân Hy Lạp đánh mạnh, quân Troie rút lui về thủ thành. Theo lời khuyên của em là Hélénos, Hector vào thành Troie nói với mẹ là Hoàng Hậu Hécube cầu Thần nữ Athéné. Diomède và Glaucos hai tướng hai trận tuyến đối nghịch nhận mặt nhau anh em giữa chiến trường. Diomède sau khi được Athéné phò trì đã đánh lần lượt với ba thần Aphrodite, Apollion, Arès, bổng dưng thấy một người không sợ mình, tiến đến giao chiến. Diomède phân vân hỏi ra cặn kẻ. Glaucos trả lời hóa ra là hai gia đình là bạn thân từng kết nghĩa với nhau. Diomède đề nghị tránh đánh nhau và hẹn khi hòa bình sẽ đến thăm nhau. Hector về cung gặp mẹ, mẹ mời rượu ngon chàng không uống vì sợ rượu làm biếng nhác chân tay, nghe lời Hector, hoàng hậu Hécube cùng các phụ nữ thành Troie dâng khăn tơ, cúng tế cầu Thần nữ nơi đền Athéné ở Thượng thành. Hector đến cung Pâris, gọi Pâris từ bỏ loan phòng với Hélène ra chiến trận. Hélène gặp Hector, mỉa mai cho thân phận mình về thành Troie bị mọi người khinh rẻ. Hector về cung không thấy vợ, Hector ra cổng thành Scée gặp vợ Andromaque và thị tỳ đang bế con. Nàng thở than với chồng., bày tỏ nỗi lo lắng. Bé Astyanax thấy cha đội mũ đồng có lông đuôi ngựa sợ hãi khóc thét, chàng cởi mũ xuống ẳm con, khấn thần. Hector ra chiến trường gặp Pâris cùng đến.

Troa Yên còn với An Kinh,
Cùng trong trận chiến đấu tranh kinh hoàng,
Chiến trường dàn rộng khắp vùng,
Tang thương nội cỏ hoa đồng máu xương (3680)
Người thù, kẻ địch phóng thương,
Sông Si Giang tới chiến trường Sa Măng.(Simois, Scamandre)
An Bắc, công tử Thế Môn, (Ajax con Telamon)
Lũy thành quân đội An Kinh anh hùng.
Đoạt thêm chiến thắng lẫy lừng,
Thắng tướng Thạch Các hùng cường lớn cao. (Thraces)
An Ca Mạc, công tử Âu Sao, (Acamas con Eussoros)
Ngọn lao An Bắc phóng vào mũ lông,
Xuyên qua trán đến thấu xương,
Ngọn lao đồng nhọn, bóng sương mắt mờ (3690)
Đỗ Mạnh giết An Chi Lô (Diomède, Axylos)
Tựu Các công tử, nhà bờ An Khê,(Teuthras, Arisbè)
Sang giàu yêu mến dân quê,
Chiêu Anh Các đón khách về tiếp tân.
Nhưng nào thoát khỏi tử thần,
Ngọn lao An Bắc đổ ầm chiến xa.
Kẻ hầu Ca Lộc ngựa xe, (Calésios)
Cả hai chủ tớ hồn lìa về âm.
Âu Dương tiến đánh anh em (Euryale)
Đề Lộc, Ô Thước đoạt cùng giáp khiên (Drésos, Ophdltios) (3700)
Ai Bối, Đa Sốt trận tiền, (Aisépos, Pédasos)
Con Băng Lan Nữ nàng tiên suối ngàn. (Abarbarée)
Yêu Ban Long con Lao Đông (Boucolion, Laomédon)
Thuở chàng mục tử đồng xanh chăn cừu.
Cùng nàng ân ái thương yêu,
Sinh đôi trẻ chốn rừng sâu non ngàn.
Mê Xích công tử đánh tung (Euryale con Mécistée),
Cánh tay rơi rụng, đoạt cùng giáp khiên.
Ất Ty bị cắt cổ ngang (Astyalos)
Bởi Bồ Ly Tích bạo tàn tiến công. (Polypoetès) (3710)
Uy Lĩnh vung mũi lao đồng, (Ulysse)
Giết Phi Đinh Tuấn trong vòng giao tranh (Pydytès)
Tựu Khê giết tướng An Tôn, (Teucer, Aréton)
An Thy giết Áp thương đồng sáng choang. (Anthiloque, Ablère)
An Gia thống lĩnh An Kinh, (Agamemnon)
Giết Âu La Tuấn, lầu trang sông dài,(Elatos)
Bờ Sa Ni thủy xanh tươi (Satnioeis)
Bá Đa Sóc chém ngang vai giáp mình. (Pédasos)
Phi La Cốt chạy lòng vòng, (Phylacos)
Dưới lao Lai Tổ anh hùng ngã lăn. (Leitos) (3720)
Âu Dương Linh giết Mê Lăng (Eurypyle, Mélanthe)
Mai Ninh bắt An Đắc tù binh mang về. (Ménélas, Adrestos)
Chiến xa vướng phải cành me,
Đôi ngựa sợ hãi, bánh xe gảy càng.
Ngựa chạy đằng ngựa về thành,
An Đắc té xuống miệng ăn đất bùn,
Mai Ninh Lạc chỉa trường thương,
An Đắc quỳ lạy bò càn ỉ ôi :
An Lê công tử tha tôi (Atrée)
Tôi xin chuộc mạng, tiền tài xứng danh (3730)
Cha tôi giàu có bạc vàng,
Bao đồ đồng sắt, nghìn tiền trả công.
Muốn gì Ngài cũng vừa lòng,
Cha tôi đều sẵn chuộc thân sống còn.
Giá nào cũng trả thương con,
Biết tin tôi sống nơi thuyền An Kinh.
Nghe lời Mai Lạc chạnh lòng,
Toan giao hầu cận tù binh về thuyền.
An Gia Vương bỗng tiến lên:
Mai Ninh em hỡi chớ phiền âu lo.
Em từng hậu đãi khách Troa,
Khách đà cướp vợ, cướp ta bạc vàng.
Phản bội Thần đã thề nguyền,
Thì nay cái chết trả muôn hận này.
Chẳng ai thoát chết nơi đây,
Bào thai bụng mẹ chẳng tày thoát thân.
Giết Ý Long cả kinh thành,
Chẳng gì hối tiếc lưu tăm tiếng đời.
Lời anh nói lòng bồi hồi,
Mai đẩy An Đắc xa nơi chẳng nhìn (3750)
An Gia Vương đâm vào hông,
An Đắc ngã xuống, lao đâm nhát bồi.
Ninh Tô cất tiếng truyền lời: (Nestor)
Đa Niên anh dũng chớ lơi kẻ thù,
Chớ mất công nhặt quân nhu,
Giáp binh lao kiếm khiên thu về thuyền.
Hãy xông giết địch trận tiền,
Thắng xong rồi mới nhặt binh giáp thù.
Một lời chí lý dứt câu,
Toàn quân dũng cảm hàng đầu xung phong. (3760)
Quân Troa lùi bước thủ thành,
Lòng nao núng, tướng bỏ thân chiến trường.
Anh Quân, Hải Tô quây quần,( Énée, Hector)
Hạ Linh Công giỏi bói điềm tiên tri. (Hélénos)*
Con vua Biam lắm anh tài,
Cùng Cát Tâm đó sinh đôi một bào. (Cassandre):
Anh Quân và anh Hải Tô,
Các anh trách nhiệm cơ đồ toàn quân,
Troa Yên, Ly Siên đấu tranh,
Nhìn vào dũng tướng anh hùng làm gương. (3770)
Hãy dừng phòng tuyến tiền biên,
Dọc ngang cổ võ quân liền phản công.
Chớ nên rút chạy kinh hoàng,
Về trong tay vợ để quân địch cười.
Khi các trận tuyến vững rồi,
Phần em ra sức các nơi giữ thành.
Việc còn khẩn cấp cho anh,
Hãy về nhanh gấp báo cùng mẫu thân,
Các phu nhân đến thượng thành,
Cầu Quán Trí Tuệ, nữ thần phúc ân (3780)
Mở kho khăn đẹp hiến dâng,
Đặt trên đầu gối tượng thần tóc mây.
Cùng lời cầu khẩn tỏ bày,
Bê cái tròn tuổi mười hai mâm đồng.
Xin Ngài thương xót từ tâm,
Cho thành ta với dân lành Troa Yên.
Cho ta thắng được An Kinh,
Ty Đê công tử bại vong chiến trường.
An Sinh ta ít sợ hơn, (Achille)
Con Thần Thê Túc chẳng còn xuất quân (3790)
Nhưng tướng Đỗ Mạnh dữ dằn,
Chẳng ai có thể đo lường hăng say.
Hải Tô nghe chí lý thay,
Dừng xe xuống ngựa ra ngay trận tiền,
Khích lòng quân sĩ quay mình,
Ra thân đối mặt đấu cùng Đạt Liên.
Đạt Liên ngừng tiến trận tiền,
Bảo nhau có một thần linh giáng trần.
Hải Tô lên tiếng dục quân :
Troa quân anh dũng, đồng minh kiên cường. (3800)
Hãy xứng đáng là anh hùng,
Xả thân sống chết đấu tranh chiến trường.
Tôi đi hội kiến triều đình,
Luận bàn việc nước hiện tình đấu tranh,
Và mời tất cả phu nhân,
Đến đền Quán Trí cúng dâng cầu thần.
Hải Tô dong ngựa về thành,
Mũ vàng sáng chói, khiên đồng giáp da,
Trong lúc đó chiến trường xa,
Đối đầu Đỗ tướng quân là Lỗ Cô. (Glaucos) (3810)
Hy Mã công tử bước vô (Hippolochos),
Hiên ngang chẳng sợ chẳng chờ nguy nan.
Đỗ tướng quân thấy lạ lùng :
Hãy xưng danh hỡi anh hùng thế gian,
Ta chưa từng thấy chiến trường,
Ai đi đối mặt với cùng lao ta,
Khốn khổ thay cho mẹ cha,
Kẻ nào muốn đến cùng qua đối đầu.
Nếu người thần tự trời cao,*
Thì ta chẳng muốn đấu lao cùng người (3820)
Di Ất tôn tử tốt vời, (Dryas)
Vua Ly Cước dám đánh roi các thần. (Lycurgue)
Cho nên mệnh yểu dành phần,
Một ngày các Nhũ Mẫu Thần Rượu say,(Hyades Dionysos)
Sợ Ni Sơn hổn loạn đi,
Nhà vua sai lính dùng dây quất bò,
Đuổi đám rước Thần Rượu Nho,(Dionysos, Bacchus)
Các nàng vất trượng vắt giò trốn đi,
Bắc Cước kinh hoảng ngờ chi, (Dionysos)
Nhảy ngay xuống biển biết gì tỉnh say (3830)
Sợ người trần lại gặp may,
Nữ Thần Thê Túc ôm ngay vào lòng,(Thétis)
Từ Thủy cung kiện Thiên Đình,
Cồ Nốt Thần tử phạt sinh mắt mù,
Thế là vua chẳng sống lâu,
Bởi vì đã ghét cay sâu các thần.
Với Thần ta chẳng đấu tranh,
Nhưng mi là một người trần thế gian,
Ăn hoa quả hãy lại gần,
Ta cho nhanh chóng đời tàn âm cung (3840)
Hy Mã công tử mới rằng :
Đỗ đại hiệp muốn hỏi tên cớ gì ?
Con người như lá rừng cây,
Mấy ai hỏi tuổi tên chi lá rừng ?
Lá rơi mặt đất thu tàn,
Xuân sang lại nẩy lá non trên cành.
Con người thế hệ này sinh,
Bao thế hệ khác lụn tàn chết đi.
Nhưng người muốn hỏi ta thì,
Nói cho người biết ta đây cội nguồn (3850)
Đạt Quốc sâu thẳm rừng xanh, (Argos)
Giỏi chăn nuôi ngựa kinh thành Âu Kha,(Ephyre)
Chi Bích tài trí làm vua, (Sisyphe)
Âu Ôn công tử tên là Lỗ Cô (Eole)
Sinh Băng Phong nối cơ đồ. (Bellérophon).
Lỗ Cô bị nạn ngựa đua tàn đời.(Glaucos, ông cố cùng tên)
Gian hùng Băng Lễ cướp ngôi,(Belléros)
Băng Phong giết chết rồi rời quê hương.
Ty Thanh vua Bối ân cần, (Tirinthe, Proitos)
An Thê vợ Bối lòng yêu thương chàng.(Antée) (3860)
Tức tình ngay thẳng Băng Phong,
Cho nên lại nói dối cùng phu quân :
Bối Tổ sẽ chết một ngày,
Nếu chàng không giết hay đày Băng Phong.
Hắn ta yêu mến thiếp thần,
Hắn muốn cùng thiếp thành thân ở đời.
Dù lòng thiếp chẳng nào vui.
Bối Tổ nghe nói ghen lời giận căm.
Hắn ta muốn giết Băng Phong.
Ngại ngần lo sợ thần linh phạt vì (3870)
Nên gửi đi sang Ly Chi (Lycie)
Tính nhờ cha vợ ra tay giết giùm.
Trao thư mật mã thông đồng.
Băng Phong đi đến kinh thành Ly Chi.
Nhưng nhờ thần phúc hộ trì,
Nhà vua hậu đãi tiệc khi thật lòng;
Chín ngày thết chín bò non.
Ngày thứ mười lúc bình minh nắng hồng.
Mới là xem thẻ thư đồng,
Mới hay lời dặn của chàng rể kia (3880)
Bèn cử đi giết Si Me (Chimère)
Mượn tay yêu quái hang khe giết người.
Đầu sư tử rắn đuôi dài.
Mình dê khủng kiếp thở hơi lửa hồng.
Băng Phong lại lập chiến công.
Giết con quái vật nhờ thần chở che.
Lần hai Sô Lâm trận về,(Solymes)
Lại đánh thắng gặc sơn khê núi rừng.
Lần ba đánh A Ma Dôn,(Amazones)
Chiến trường đẩm máu khải hoàn quang vinh. (3890)
Trở về vua chận phục binh,
Trăm quân tinh nhuệ đặt trong hiểm nghèo.
Chẳng ai thoát chết về triều.
Băng Phong lại thắng, trăm điều vẻ vang.
Vua Ly Chi kính phục chàng,
Gả công chúa nửa giang sơn gia tài.
Nhà vua chia đất cho người,
Ruộng vườn hoa trái tốt tươi cánh đồng.
Công chúa sinh ra ba con,
Ý Sơn, Hy Mã và nàng Lã My (Isandre, Hippolochos, Laodamie)(3900)
Lã My với Dớt thụ thai,
Sinh Thạc Đông đó tài trai mũ đồng. (Sarpédon)
Băng Phong bị phạt bởi thần,
Cỡi ngựa bay đáp vào vùng hoang khai (Pégase)
Đông An Sư tránh loài người, (Alion)
Ý Sơn chết nơi chiến trường (Isandre)
Lã My, Đạt Thế bắn tên lìa đời *
Hy Mã đã sinh ra tôi,
Gửi tôi ra trận giúp người thành Troa (3910)
Khuyên tôi can đảm xông pha,
Chớ làm xấu hổ ông cha giống nòi.
Âu Kha vinh dự giúp người.(Ephyre)
Tôi mang dòng máu sáng ngời quang vinh.
Đỗ Mạnh nghe nói vui mừng,
Phóng lao cắm đất, nói cùng tướng quân.
Vậy tôi, anh chỗ tình thân,
Cha ông xưa đã thề nguyền cùng nhau.
Cung Ô Nê đã đổi trao,(Oenée)
Vật quà lưu niệm kết giao tâm đồng (3920)
Hai mươi ngày tiếp cung đình,
Ô Nê tặng chiếc đai đồng tím than,
Băng Phong tặng chìếc cúp vàng,
Hai quai, tôi đã chẳng mang theo mình.
Cha tôi, tôi nhớ gì chăng ?
Tôi còn thơ ấu chiến trường ra đi.
Thành Thép tử trận gian nguy,
Bây giờ ta nhận nhau vì anh em.
Đạt Quốc tôi sẽ tiếp anh,
Còn tôi, tôi sẽ thăm thành Ly Si (3930)
Chúng ta tránh đánh nhau đi,
Hẹn ngày tái ngộ mai đây hòa bình.
Chúng ta trao đổi chân tình,
Trao nhau vũ khí một lòng tình thân.
Cha ông ta đã anh em,
Giờ đây ta cũng một lòng cùng nhau.
Nói rồi tay nắm đổi trao,
Lao đồng xe ngựa bên nhau chân thành.
Ngọn lao Lỗ Cô bằng vàng.
Lao tướng Đỗ Mạnh bằng đồng sáng choang. (3940)
Thiên Đình Dớt cũng bằng lòng,
Trăm con bò đổi chín con chẳng màng.

Hải Tô đến cổng Khuê, thành,
Gia đình binh sĩ, vây quanh hỏi dồn.
Người hỏi tin tức các con,
Tin em thân thuộc, tin anh, tin chồng.
Người mong cầu nguyện các Thần.
Bao nhiêu lo lắng tương thân đang chờ.
Hải Tô về cung điện vua,
Đi qua các cổng cung hoa chạm hình (3950)
Năm mươi phòng ốc dãy liền,
Cung các hoàng tử sống cùng vợ con.
Bên kia một quảng sân trong,
Mười hai cung các riêng phòng công nương,
Cùng các phò mã sống chung.
Hải Tô vào gặp mẫu thân tường trình.
Lan Khuê công chúa đưa chàng (Laodicée)
Cầm tay Hoàng Hậu, hỏi con: Cớ gì ?
Giả từ chiến tuyến về đây,
Biết con mòn mỏi vòng vây quân thù (3960)
Biết lòng con muốn nguyện cầu,
Mong ơn Thần Dớt đền cao thượng thành,
Mẹ cho con rượu mật ong,
Con cầu Thần Dớt, các Thần Thiên Sơn,
Rồi con hãy uống cạn chung,
Sức con mỏi mệt rượu ngon phục hồi.
Bao ngày con đuối sức rồi,
Ra thân che chỡ đền bồi song thân.
Hải Tô mũ trụ ánh đồng,
Trả lời : Mẹ chớ cho con rượu này, (3970)
Rượu say biếng nhác chân tay,
Chẳng còn sáng suốt chỉ huy chiến trường.
Con không dám khấn Thần Vương,
Tay chưa thanh tịnh miệng nồng men cay.
Máu còn say, hồn ngất ngây,
Lời cầu hoen ố như mây mịt mờ.
Mẹ ơi hãy đến điện thờ,
Quán Trí Thần Nữ cậy nhờ chiến công.
Hãy mời tất cả phu nhân,
Dầu hương, khăn lụa y trang vật quà (3980)
Bên Thần Nữ tóc thước tha,
Đặt bên đầu gối gấm hoa dâng Ngài.
Lụa tơ quý báu nhất đời,
Khấn lời cúng tế mười hai con bò,
Bê con một tuổi còn tơ,
Chưa đặt lên ách, cậy nhờ xót thương.
Che chỡ kinh thành Troa Yên,
Trẻ thơ phụ nữ thoát cơn bạo tàn.
Ty Đê công tử dã man,
Ngọn lao khủng kiếp kinh hoàng ba quân. (3990)
Phần mẹ đến đền cầu Thần,
Con đến Bá Lộc khuyên răn tỏ bày. (Pâris)
Biết hắn có nghe con đây,
Đất còn sụp đổ nơi này dưới chân.
Hắn nuôi mối hận Thiên Đình,
Vua Biam hào hiệp với cùng các con.
Chỉ khi hắn cõi Diêm Vương,
Hồn con mới hết nỗi buồn tang ma
Huê Cúc vào chốn cung nhà, (Hoàng Hậu Hécube)
Sai các thị nữ truyền ra lệnh mời (4000)
Các phu nhân khắp mọi nơi,
Hẹn cùng nhau đến cầu nơi thượng thành.
Hoàng hậu bước xuống hương phòng,
Tơ thêu gấm dệt các nàng Si nương (Sidoniennes)*
Bá Lộc từng chất cả thuyền,
Đem về cùng với Hạ Lan ngọc ngà.
Huê Cúc mang một khăn tơ,
Chiếc khăn đẹp nhất thêu hoa tế thần,
Quán Trí Tuệ ban phúc ân,
Khăn tơ lóng lánh như ngàn sao đêm (4010)
Khăn thêu đẹp nhất thế gian,
Để nơi quý giá dành riêng tế thần.
Rồi cùng thị nữ một đoàn,
Theo sau các đấng phu nhân đến đền.
Đền Quán Trí Tuệ, đỉnh Thượng Thành,
Khải Các nương tử, má hồng khói hương,(Kissès)
Thể Nương, An Thế phu nhân, (Théano, Anténor)
Mở ra cửa lớn cung nghinh nữ đoàn,
Thể Nương nghi lễ hương trầm,
Đưa tay xướng lễ, hoà đồng tiếng thanh. (4020)
Thể Nương nâng lấy tấm khăn,
Cung nghinh đặt phủ đùi Thần tóc xinh,
Rồi quỳ cầu khẩn thần linh:
Quán Trí bảo vệ kinh thành chúng con,
Linh thiên cầu khẩn Nữ Thần,
Bẻ lao Đỗ Mạnh, tan tành bại vong,
Ngã gục trước cổng Khuê Thành,
Chúng con sẽ cúng bê non, mâm đồng.
Mười hai bê cái tuổi tròn,
Chưa đặt cương ách , cầu ơn an lành (4030)
Xót thương cho cả Troa dân,
Toàn dân phụ nữ và cùng cháu con.
Mặc lời khấn hứa lăng nhăng,
Quán Trí chẳng nhận, tỉnh không lắc đầu.

Trong khi phụ nữ nguyện cầu,
Hải Tô đã đến cung lầu Lộc Sơn (Alexandre, Pâris)
Vua cho xây dựng đẹp xinh,
Bởi bàn tay thợ khéo tinh nhất vùng,
Cạnh cung Hải Tô, cung Biam,
Sảnh đường, phòng rộng, sân vuông, thượng thành(4040)
Tay cầm lao mười hai tầm,
Mũi đồng sáng chói vòng vàng cán lao,
Gặp An Lộc Sơn chùi lau,(Alexandre, Pâris)
Khiên đồng, giáp sắt, thử nào nỏ cong.
Hạ Lan giữa đám nữ nhân,
Thị tỳ thêu dệt hoa vân vẽ vời.
Hải Tô trách cứ nặng lời :
Quỉ yêu, mi đã gây đời hờn căm;
Vì nàng xinh đẹp gì chăng ?
Bao nhiêu quân tướng nhọc công quanh thành. (4050)
Tường cao dốc thẳm liều mình,
Chính mi nguyên cớ chiến tranh oán hờn,
Chính mi, đấu địch thề nguyền,
Thế mà bỏ trốn chiến trường về đây,
Nào mau hãy đứng dậy ngay,
Bảo vệ thành phố tro bay lửa hồng.
Bá Lộc lên tiếng nói rằng:
Hải Tô anh nói chẳng lầm, đúng sai,
Hãy nghe em nói một lời,
Nếu em phải ở nghỉ ngơi trong phòng, (4060)
Chẳng vì hèn nhát trong lòng,
Mà vì thương tích phải cần nghỉ ngơi,
Bây giờ em sẵn sàng rồi,
Sẽ ra chiến đấu bên ngoài cùng anh.
Để em mặc lấy giáp binh,
Đi sau, em sẽ theo anh ra thành.
Hạ Lan cất tiếng nhẹ nhàn,
Mỉa mai cay đắng dịu dàng mật thơm :
Thân tôi chó cái nào hơn,
Bao điều xấu hại, con tim lạnh lùng (4070)
Mẹ tôi sinh có ngờ rằng :
Thân tôi cơn lốc núi ngàn mang đi,
Hay cơn sóng dữ biển khơi,
Xui tôi đến một phận đời trớ trêu.
Các Thần hành hạ khổ đau,
Đời tôi đang được yêu thương bên chồng.
Người chồng quý phái yêu cưng,
Giờ đây nguyền rũa xem khinh bao người.
Kẻ nào phá hoại thân tôi,
Rồi đây phải trả quả đời đắng cay (4780)
Anh chồng tôi, hãy ngồi đây,
Vì anh gánh vác trên vai nhọc nhằn.
Vì tôi chó cái đáng khinh,
Là nguyên nhân của em anh lạc lầm.
Trời cho số mệnh gian truân,
Mà mai sau các thi nhân viết đời.
Hải Tô Mũ Trụ trả lời :
Hạ Lan, việc gấp tôi rồi phải đi.
Cám ơn nàng có lời mời,
Tôi còn trăm nỗi, chẳng vui được gì ! (4090)
Tim tôi lửa bỏng dầu sôi,
Thủ thành, cấp cứu, giúp người Troa dân.
Đang cần có mặt tướng quân,
Phận nàng thì hãy dục chồng ra đi.
Ra ngay cố thủ thành trì,
Tôi còn trở lại cung tôi gặp nàng
Vợ tôi, con dại cưu mang,
Tôi còn có biết ngày còn với nhau,
Chiến trường ai biết ra sao ?
Nếu Thần xui ngọn lao nào An Kinh. (4100)
Nói rồi cất bước đi nhanh,
Về tư cung cũng ở gần cạnh bên.
Vắng An Độ Mai, nhà không (Andromaque)
Nàng đang trên đỉnh cổng thành thở than,
Cùng con trai với vú em,
Hải Tô trước cửa hỏi thăm kẻ hầu,
Hỏi : An Độ Mai đi đâu ?
Hỏi nàng : đến các em dâu, em chồng ?
Đền Quán Trí, các phu nhân,
Cầu nguôi cơn giận khiếp kinh Nữ Thần. (4110)
Quản gia mới trả lời rằng :
Công nương chẳng đến các em dâu chồng.
Chẳng đi cầu khẩn Nữ Thần.
Công nương đi hướng cổng thành Ý Long.
Nghe tin thua trận lui binh,
Nóng lòng vội chạy như điên ra thành.
Thị tỳ bế bé theo chân.
Hải Tô nghe nói vội vàng đi nhanh.
Cổng Khuê qua lối phố phường,
Gặp nàng An Độ dịu hiền và con (4120)
Công chúa con vua Âu Thông,( Éétion)
Ở vùng Phà Cổ, Thép thành, Chi Liên,(Placos, Thèbe, Ciliciens)
Gặp nàng mừng rỡ ôm chầm,
Thị tỳ âu yếm bến con trong lòng.
Sa Măng Tử tên dòng sông,
Sông xanh che chở cánh đồng vùng Troa,
Bé xinh như một vì sao,
Hoàng Đô Vương tên nghĩa là Vua kinh thành,(Astyanax)
Mỉm cười trông thấy bé con,
Riêng nàng nước mắt chứa chan ôm chồng: (4130)
Chàng ơi, chớ có liều thân,
Thương em góa bụa, con còn ấu thơ,
Nếu chàng xuất trận bây giờ,
An Kinh xông đến lao cờ vây quanh,
Nếu chàng chiến địa hủy thân,
Thì em chỉ biết quyên sinh theo chàng.
Còn vui gì để mơ màng,
Nếu chàng số mệnh sẽ tàn chốn nao !
Đời em toàn những thảm sầu,
Chẳng cha, chẳng mẹ, đớn đau tâm tình. (4140)
Cha em giết bởi An Sinh, (Achille)
Tay thần tàn phá kinh thành Chi Liên,
Thành Thép bảy cổng cao tường,
Cha Âu Thông chết đau thương vô cùng.
Đốt thân cùng với giáp binh,
Đắp lên một nấm nộ con cây trồng.
Cung đình thiếp bảy anh em,
Một ngày tử trận, Diêm Vương hồn chầu.
An Sinh cướp sạch còn đâu,
Bầy bò chân lớn, bầy cừu trắng lông (4150)
Mẹ em bị bắt trên đồng,
Đòi phần chuộc mạng tiền nong bạc vàng.
Nhưng khi được thả về cung,
Đạt Thế Mỹ đã bắn tên lìa đời.*
Mình em trơ trọi chàng ơi !
Chàng là: cha, mẹ, là người anh thương !
Là phu quân đức vẹn toàn,
Chàng ơi ở lại cùng em chớ rời.
Chớ làm con dại mồ côi,
Vợ chàng góa bụa rồi đời đau thương (4160)
Bên cây vả hãy thêm quân,
Nơi này hiểm yếu lũy thành dễ leo,
Gấp ba lần chốn hiểm nghèo,
Địch quân dũng cảm toan trèo tiến công.
An Bắc, Anh Đô, An Gia Vương,
Mai Lạc, Đỗ Mạnh tấn công nơi này.
Hải Tô thương cảm, thẳng ngay :
Nàng ơi, đau xót điều này nghĩ suy,
Cho ta lo lắng hiểm nguy,
Những điều bất hạnh mai này xảy ra (4170)
Nếu ta hèn chẳng xông pha,
Nàng ơi sao thể nhìn ta cõi trần,
Nhìn họ hàng, nhìn toàn dân,
Lòng anh chẳng muốn làm thân phận hèn.
Xưa nay ta đã từng quen,
Hàng đầu anh dũng giữ gìn tiếng danh.
Cho vua cha và cho anh,
Chính anh linh cảm ngày tàn Ý Long,
Vua Cha Biam và cả toàn dân,
Sẽ ra tro bụi trước quân địch thù (4180)
Vua, anh em gục trước lao,
Điều anh lo nghĩ, nhục nào trước tiên,
Một tên giáp trụ An Kinh,
Bắt nàng trong tiếng khóc than đau lòng.
Ngày này hạnh phúc đã tàn,
Bắt về Đạt Quốc dưới quyến khiến sai (Argos),
Nàng phải dệt vải ngày ngày,
Mai Khê, đội nước lòng đầy xót thương. (Messeis)
Thấy nàng nước mắt chứa chan,
Người ta khẽ bảo: vợ chàng Hải Tô (4190)
Những ngày chiến đấu thành Troa,
Người anh dũng nhất cơ đồ tiêu tan.
Nàng càng tủi phận khốn cùng,
Nàng không còn có người chồng cưu mang.
Thoát đời nô lệ nhọc nhằn,
Nàng ơi thà chết để đừng thấy chi,
Đất đen phủ kín sầu bi,
Không nghe nàng khóc, lôi đi kẻ thù..
Nói rồi bế đứa con thơ,
Trẻ thơ khóc thét, nép vô nữ tỳ (4200)
Nhìn cha sợ hãi mấy khi,
Thấy cha mũ trụ, lông đuôi ngựa hồng.
Lắc lư trên mũ sáng choang,
Cha cười mẹ cũng rộn lòng yêu thương.
Hải Tô đặt mũ xuống nền,
Chàng bồng con dại, ru êm trong lòng.
Rồi đưa lên khấn cầu thần :
Dớt và các đấng thiêng liêng hộ trì.
Cho con tôi đứa bé này,
Khắp dân Troa sẽ vang đầy tiếng danh (4210)
Như tôi vô địch sức thần,
Oai hùng ngự trị Ý Long uy quyền,
Xin ngày mai sáng huy hoàng.
Nó từ chiến trận vinh quang trở về,
Người người thán phục tỉ tê,
Nó còn hơn bố trăm bề chiến công.
Giết quân thù cướp giáp đồng,
Về dâng cho mẹ một lòng sướng vui.
Trao con cho vợ ngậm ngùi,
Ôm con trong ngực thơm cười lệ tuôn (4220)
Vuốt ve âu yếm tay nàng,
Bảo rằng : Đau khổ, chớ buồn vì anh.
Bao giờ số mệnh đã dành,
Dạ Đài ai thoát được chăng kiếp người,
Nhát hèn, gan dạ cõi đời !
Hãy về chăm chỉ việc nơi gia đình,
Dệt tơ, sai khiến gia nhân,
Chiến tranh là việc đàn ông thành này.
Nói rồi đội mũ ra đi,
Nàng về, quay lại mắt mi lệ tràn (4230)
Nàng về chốn vắng lầu trang,
Nàng than thở nhớ thương chồng Hải Tô.
Chàng ra đi, sợ âu lo,
Sợ chàng có thoát trận đồ An Kinh.

Bá Lộc chẳng ở lâu hơn,
Giáp đồng, lao nhọn, xăm xăm đến thành.
Ngựa phi hối hả, nhanh nhanh,
Ngựa nuôi lúa mạch lâu trong trại chuồng.
Tháo dây cương dạo trên đồng,
Quen đi tắm mát bên sông, suối nguồn (4240)
Dận chân trước đợi yên cương,
Mũ đồng, giáp sắt, vai choàng khiên, gươm.
Theo bầy lên đỉnh Bắc Lam,
Mũ đồng lấp lánh như ngàn ánh sao,
Hí vui chân bước phi mau,
Nửa đường Bá Lộc, gặp chào Hải Tô.
Mới cùng lìa vợ, vừa vô :
Anh ơi ! em chẳng mất giờ trể chi,
Đến vừa kịp lúc anh đây.
Hải Tô Mũ Trụ, thẳng ngay khuyên lời : (4250)
Xấu hổ thay để nhạo cười,
Bao nhiêu dân chúng khổ đời vì mi,
Chớ nên buông thả mặc chi,
Chẳng còn ý chí , mặc gì nổi trôi.
Ta chẳng muốn trách mi hoài,
Vì mi sức lực trên đời kém ai ?
Nhanh lên phòng thủ kịp thời.
Nếu Dớt cho phép cõi trời vinh danh.
Trước mắt đuổi quân An Kinh,
Ra khỏi xứ sở thanh bình quê hương (4260)

(Còn tiếp)

Thi ca khúc VII

Hector chiến đấu với Ajax. Hưu chiến thu dọn chiến trường. (câu 4261-4746)

CHÚ THÍCH

*Hélénos : có tài tiên tri như Cassandre, theo Virgil về sau nối ngôi Pyrrhus thành vua Épire và lấy chị dâu Andromaque làm Hoàng Hậu. Con Andromaque và Hector bị Néoptolème con Achille giật lấy trong tay, nếm xuống thành chết.

* Diomède không có Thần nữ Athéné bên cạnh nên nghi ngờ không biết thần hay người.

*Nhũ mẫu Dionysos là Hyades trở thành một chòm sao trong bầu trời. Nyzéion núi thánh nơi hành hương. Các Hyades thường cầm cây Tửu Trượng (Thyrses) là cây gậy phía trên còn cành lá, có treo một quả thông và có dây nho leo. Dionysos thường đi khắp thế gian với chiếc xe do con báo kéo và đoàn tùy tùng, có ông già Silène ngồi ngất ngưỡng trên lưng lừa, kè kè bình rượu, có thần Satyres nửa dê nửa người, râu tóc bờm xòm, đầu có sừng, tay người chân đuôi dê, tánh nết thô lỗ, ham mê tửu sắc, đeo trước ngực dương vật bằng gỗ, thần Pan và bảy nàng tiên Hyades, là tiên nuôi Dionysos thuở bé. Đám rước đi đến đâu cờ trống, nhảy múa dậm dật, ầm ỉ, đó là đức tin tín đồ thần Rượu Nho. Một ngày đám rước tới xứ Thrace của vua Lycurgue. Vua cho rằng nếu để Thần Dionysos cư ngụ dân chúng sẽ hư hỏng vì say sưa, nên ra lệnh quân sĩ đuổi đám rước, đánh bằng roi quất bò.. Họ bỏ chạy tán loạn bình rượu bị đập vỡ. Dionysos đường cùng nhảy xuống biển, nữ thần Thétis ôm mang về thủy cung. Dionysos kiện lên Olympe, được các thần giúp đỡ, dùng pháp thuật trả thù làm vua Lycurguemắt mờ, mất trí, điên rồ, thấy con trai trưởng tưởng là cây nho chém chết. Dionysos làm đất đai khô cằn, kiệt quệ. Dân chúng cầu thần dược sấm truyền phải trừng trị kẻ xúc phạm. Vua Lycurgue bị xử tứ mã phanh thây. Từ đó xứ Thrace trở lại phì nhiêu, dân chúng trở lại thờ thần Dionysos. Cuối vườn Luxembourg Paris có nhóm tượng đám rước Dionysos, nghi lễ này là nguồn gốc hài kịch.

*Amazones : bộ tộc hoàn toàn do đàn bà cai trị.

*Sisyphe : con Eole vua Thessalie thành lập Corinthe, chuyện thần thoại Sisyphe đẩy tảg đá lên dốc AcrôCorinthe để xây dựng đền, cứ lên dốc đá lại tuột xuống, việc làm hoài công. Glaucos cùng tên ông cố đang đối thoại với Diomède, chết vì xe đổ trong cuộc đua, bị chính ngựa ông ăn thịt.

*Ellérophos theo thần thoại dùng ngựa có cánh Pégase đi lên núi Olympe nên bị các thần thù ghét trừng phạt.

*Sidoniennes, vải vóc vùng Tyr nay là Liban nổi tiếng ngày xưa.

*Ngày xưa người Hy Lạp cho rằng đàn bà chết bất ngờ (bệnh tim) là do Artémis, nữ thần săn bắn bắn tên. Đàn ông chết bất ngờ do Apollon bắn tên.

*Achille sau khi đánh thành Troie không được quay sang đánh đồng bằng chung quanh và các thành nhỏ cướp lương thực nuôi quân. Cha Andromaque và 7 anh em đều bị giết chết, mẹ được trả tiền chuộc mạng xong chết bất ngờ.