Trở Về   ]       [  Tác giả   ]

Dịch đưa câu thơ Chinh phụ ngâm 
của bà Đoàn thị Điểm
Laiquangnam
Năm đệ ngũ, thế hệ học sinh thời VNCH học Chinh phụ ngâm. Nếu không có bản dịch hoàn hảo của bà họ ĐOÀN thì bản văn chữ Hán của cụ Đặng Trần Côn ắt hẳn nằm ngửi bụi mệt nghỉ. Trong Chinh phụ Ngâm của Bà có hai câu này:
Non Yên đâu chẳng tới miền [CPN]
Nhớ chàng thăm thẳm đường lên tới trời [CPN]
Đó là hai câu năm ở bài thơ nào?. Bạn đoán thử xem.
-0o0o0o-
Bài thơ dưới đây là sự thương nhớ của một đôi tình nhân do nhà thơ Trung hoa Lý Bạch sáng tác. Lý Bạch viết thơ tình rất tới, tỉ như bài này. Thơ ông rất đỗi huê dạng. Trường Tương Tư, tạm dịch là "Thương nhớ đậm đà" hay "Nhớ quá chừng chừng". Nó gồm hai bài. Bài thứ nhất chàng gởi đi với thông điệp ở đây "Nhớ quá nàng ơi!", Kỳ I, Bài thứ hai, nàng hồi đáp, "Nhớ quá chàng ơi!", Kỳ II. Hạnh phúc thay cho ai được có mối tình đậm đà đến phút cuối như rứa. Riêng trong bài thứ nhất Lý Bạch khởi đi bằng ba từ "trường tương tư" và cuối cùng cũng "trường tương tư " và chấm hết bằng ba từ trác tuyệt "Tồi tâm can", Thương nhớ đến mờ cả tim gan!. Cụm "Tồi tâm can" này khiến tình nhân của ông, tôi nghi nghi cô nàng phải thổn thức suốt đêm cố mà viết bài hồi đáp cho thật là mùi mùi. laiquangnam tôi không phải là dân văn chương. Văn chương hả?, laiquangnam tôi mới lóm thóm chỉ lận lưng mỗi cái tú tài I ban B thời VNCH thôi, bởi thời đó khi lên đệ nhất là học triết rổi, mai sau cho dù có lên đại học đi chăng nữa nếu không theo học cử nhân văn khoa thì coi như dứt nọc chuyện văn với gừng, thơ với thẩn Nay với sức học đó thử cố dịch bạn đọc xem sao nhé. Laiquangnam làm được, bạn sẽ nhất định làm được có khi còn hay hơn thế nữa. Tôi tin là như thế.

Nhớ nhau đau đáu !
....
.....
Nhớ nhau đau đáu !
Hiu hắt tim gan ! ,

Người xưa, ông bà ta thật quá tài hoa. Trong nỗi nhớ của người vợ của người chiến binh, khi viết " khúc ngâm của người chinh phụ" mà Họ đã dùng bài này chỉ cốt trích lấy hai câu thật là hết biết. Sức học, sức đọc của tiền nhân ta thật là dữ dội.

TRƯỜNG TƯƠNG TƯ

LÝ BẠCH

Nhớ quá nàng ơi !, Kỳ I

Ia-Nguyên tác

長相思 (其一 )

長 相 思
在 長 安
絡 緯 秋 啼 金 井 闌
微 霜 淒 淒 簟 色 寒
孤 燈 不 明 思 欲 絕
卷 帷 望 月 空 長 歎
美 人 如 花 隔 雲 端
上 有 青 冥 之 長 天
下 有 淥 水 之 波 瀾
天 長 路 遠 魂 飛 苦
夢 魂 不 到 關 山 難
長 相 思
摧 心 肝

IIa_Phiên âm

Trường tương tư (kỳ 1)

Trường tương tư
Tại Tràng An
Lạc vi thu đề kim tỉnh lan
Vi phong thê thê đàm sắc hàn
Cô đăng bất minh tứ dục tuyệt
Quyển duy vọng nguyệt không trường thán
Mỹ nhân như hoa cách vân đoan
Thượng hữu thanh mạc chi trường thiên
Hạ hữu lục thủy chi ba lan
Thiên trường địa viễn hồn phi khổ
Mộng hồn bất đáo quan san nan
Trường tương tư
Tồi tâm can

Lý Bạch

IIIa-Dịch sang thơ quốc âm

Trường tương tư ( kỳ I )

" Nhớ quá chừng chừng! nàng ơi" .

Nhớ nhau đau đáu !

Ngụ tại Trường An !
Dế thu miệng giếng gáy ran,
Sương rơi bao lớp âm hàn chiếu tre .
Đèn mờ, ruột thắt gan se,
Vén màn trăng ló e dè thầm than ...
_ Mỹ nhân !
"...Hoa cách mấy ngàn tầng mây!" .
Ngước lên trông trời tây* biên biếc ,
Cúi xuống nhìn sóng nước mông lung .
Hồn bay trời rộng hãi hùng ,
Mộng hồn khó đến ngàn trùng... quan san,
Nhớ nhau đau đáu !
Hiu hắt tim gan ! ,
Laiquangnam dịch

*Trời tây, tây là từ ước lệ chỉ miền thương nhớ.
 

TRƯỜNG TƯƠNG TƯ, Kỳ II

LÝ BẠCH

Nhớ quá chàng ơi , Kỳ II

Ib_ Nguyên Tác

長 相 思 (其二 )

日 色 已 盡 花 含 煙
月 明 欲 素 愁 不 眠
趙 瑟 初 停 鳳 凰 柱
蜀 琴 欲 奏 鴛 鴦 絃
此 曲 有 意 無 人 傳
願 隨 春 風 寄 燕 然
憶 君 迢 迢 隔 青 天
昔 日 橫 波 目
今 成 流 淚 泉
不 信 妾 腸 斷
歸 來 看 取 明 鏡 前

IIb_Phiên âm

Trường tương tư (kỳ 2)

Nhật sắc dục tận hoa hàm yên
Nguyệt minh như tố sầu bất miên
Triệu sắt sơ đình phụng hoàng trụ
Thục cầm dục tấu uyên ương huyền
Thử khúc hữu ý vô nhân truyền
Nguyện tuỳ xân phong ký Yên Nhiên
Ức quân thiều thiều cách thanh thiên
Tích thì hoành ba mục
Kim tác lưu lệ tuyền
Bất tín thiếp trường đoạn
Qui lai khán thủ minh kính tiền

Lý Bạch

IIIb-Dịch sang thơ quốc âm

Trường tương tư II
Lý Bạch

Hoa ngậm khói sắc trời sắp tận,
Trăng giăng tơ lòng ngẫn(!)... sầu mang
Đàn Triệu ngừng khúc Phượng Hòang
Muốn ôm đàn Thục uyên ương góp lời
Đàn ý hay không ai lưu giữ !
Gửi gió xuân đến xứ Yên Nhiên
Non Yên đâu chẳng tới miền [CPN]
Nhớ chàng thăm thẳm đường lên tới trời [CPN]
Ánh mắt xưa lã lơi làn sóng,
Mà nay thành suối nóng lệ tuông.
Chẳng tin lòng thiếp đậm buồn!
Chàng về mà ngắm... *đáy gương , hỡi chàng !.
Laiquangnam

IV_Chú thích và tâm tình .

1_bài có 11 câu biến thành 12 câu cho đủ khổ -STLB ,

2_ Bà Đoàn thị Điểm đã dịch hai câu này

Nguyện tuỳ xân phong ký Yên Nhiên
Ức quân thiều thiều cách thanh thiên
trong Chinh Phụ Ngâm thành

Non Yên đâu chẳng tới miền [CPN]
Nhớ chàng thăm thẳm đường lên bằng trời [CPN]

3_ Câu "Qui lai khán thủ minh kính tiền". Chàng về mà ngắm... *đáy gương, hỡi chàng!. Đáy gương là điển từ thuộc bài thơ nổi tiếng sau đây của người Việt. Bài thơ này có người cố gán cho vua Tự Đức, bài " KhócThị Bằng hay Khóc Bằng phi", nhưng không phải, tác giả ? "Vô danh". "Đập cổ kính ra tìm lấy bóng". Bài nguyên tác tiếng Việt (là lời của người đàn ông) hay hơn rất nhiều so với câu nguyên tác của Lý Bạch (do người đàn bà ) rất nhiều. "Bất tín thiếp trường đoạn ,Qui lai khán thủ minh kính tiền",của Lý Bạch, Chẳng tin lòng thiếp đậm buồn!;Chàng về mà ngắm... đáy gương, hỡi chàng !.

4_Khóc Bằng phi

Ới Thị Bằng ơi đã mất rồi!
Ới tình, ới nghĩa, ới duyên ôi!
Mưa hè, nắng chái, oanh ăn nói,
Sớm ngõ, trưa sân, liễu đứng ngồi.
Đập cổ kính ra, tìm lấy bóng,
Xếp tàn y lại, để dành hơi.
Mối tình muốn dứt càng thêm bận,
Mãi mãi theo hoài cứ chẳng thôi.
Vô Danh .

Lứa tuổi học trò chúng tôi rất nhiều người thuộc ,

" Đâp cổ kính ra tìm lấy bóng,
Xếp tàn y lại để dành hơi ".
Ôi một thời hoa bướm!. Nhớ ui là nhớ!. Câu hay cũng đáng thuộc lắm chứ bộ!. .
Laiquangnam

Viết lại từ một bài đã cũ .
Những ngày cuối năm.
Laiquangnam.

V." cho tô ăn thêm đi"! .

Laiquangnam cám ơn vô vàn lời phản hồi của các bạn hiền đã đọc dùm và phản hồi. Sự phản hồi của bạn chỉ làm cho chúng ta, lớp già còn thêm chút quà gì cho bọn trẻ 1.5 mai sau mà thôi, như vậy không thú sao.

1-Rất cám ơn anh Trần Kiêm Đoàn, dân văn chương nhà nòi, Dân Ban C thứ thiệt. Anh gợi ý trong CPN có câu "Đưa chàng lòng dặc dặc buồn", dặc dặc chính là " trường ". Trường tương tư là "nỗi nhớ dặc dặc" . Ok anh. Em chịu Ngài! . Nhưng nếu mà "em" dùng ,thì câu thơ dịch nó sẽ như dzầy.

Nhớ nhau dặc dặc !

Ngụ tại Trường An !
Hồn bay trời rộng hãi hùng ,
Mộng hồn khó đến ngàn trùng... quan san,
Nhớ nhau dặc dặc !
Hiu hắt tim gan ! ,

Tuồng như câu thơ tưng tức thì phải. Phải không anh Đ., chị LDK.và anh LC?

Quả thật hai anh em tui (LNB và LQN ) ,chúng tôi rất dở chỗ này.Nói thật mà .

2-Ông anh mình cho rằng từ "Đau đáu" có vẻ như là từ " du kích ". Cười!.

Từ Đau đáu không phải là từ sau 75 đâu nghen. Theo Việt nam Tân Từ Điển của Thanh Nghị, ông TN định nghĩa "Đau đáu" là áy náy, băn khoăn. Tôi cho rằng định nghĩa này không sát lắm. Đau đáu là từ láy, âm "đ". Từ "đáu " là từ "ký sinh" nó đi theo từ "đau", tự thân "đáu" không có nghĩa. Một khi nó là "từ ký sinh" thì từ "đau" là từ chính và gánh phần định nghĩa từ. Vậy tính từ kép " đau đáu" phải mang ngữ nghĩa của từ "đau". Do vì "đau +đau" nên tự nhân nó vẫn nói đươc cái nỗi đau râm ran và dằng dặc rồi. Vả lại bà họ Đoàn cũng đã viết " nỗi nhớ chàng đau đáu nào xong" ,ĐTĐ .Vậy đau đáu là chữ do bà họ Đoàn khai sinh vào thế kỷ thứ 18,19 à nghen.

3-Trong một câu thơ của Nguyễn Du, ông dùng từ láy với " đau " là từ "đau đớn". Dĩ nhiên đau đớn vừa mang nghĩa tinh thần lẫn vật chất, nhưng đau đáu thì không, nó mang nỗi đau râm ran, sâu lắng 100% tinh thần của người trong cuộc.Câu thơ của Nguyễn Du như vầy: "tưởng thề thốt nặng cũng đau đớn nhiều", Kiều, Tưởng là nghĩ đến ,tơ tưởng hay tưởng là "ngỡ rằng". "Ông Già Nguyễn Du dùng từ "tưởng" này ác thật! ,bởi "tưởng" là "ngỡ rằng" thì từ "tưởng" trở thành từ "công cụ" (giới từ ,liên từ,mạo từ) và câu thơ thành câu tiểu đối ngay quá sát ; tưởng thề thốt nặng// cũng đau đớn nhiều",

4-Sẳn ông anh chỉ bảo, laiquangnam đọc lại bản văn, thấy cũng cần nói lại thứ ngôn ngữ tiếng Việt "lồng lồng" của dân tộc mình. Đã dài, đã dở còn dai nữa. Xin cảm phiền.

Mưa hè, nắng chái, oanh ăn nói,
Sớm ngõ, trưa sân, liễu đứng ngồi.

Nắng chái là nắng gì? Chái có phải do bị nói ngọng là "nắng cháy" không?. Chưa chắc đâu nghen. Hè thì nắng cháy. OK. Nhưng trước nó là đã có cơn "mưa hè" rồi; còn gì bằng sau cái nắng cháy da ở miền Trung eo quê mình. Ai cũng mong trời đổ cơn mưa. Nắng sau đó lập tức trở nên "ngọt ngay" , "ngọt ngay" từ nhiệt độ đến "ngọt ngay "màu nắng. Vậy "nắng chái " là nắng hè ngay sau cơn mưa. Người trở nên thơi thái, minh mẫn hẳn,sau đó mới nghĩ đến

Đập cổ kính ra, tìm lấy bóng,
Xếp tàn y lại, để dành hơi.

Nhưng cũng chưa chắc đâu nghen!. Nắng chái có thể là nắng quái lắm.

Ố là là, có một âm từ "Ch"=> Qu. Trời đất !

Có lẽ nó đúng với ngữ cảnh bởi câu ca dao này

"Gái thương chồng đương đông buổi chợ,

Trai thương vợ nắng quái chiều hôm".

cadao

Vậy mà xưa nay cánh ban C của ông anh mình cứ lùng bùng mãi với từ "nắng quái", rồi rủ nhau quậy tưng lên. Chỉ có dân B như anh Bằng và tôi là khỏe ru!, anh Bằng há.

Vào Google search " nắng quái " là " nắng quái " là cái "quái" gì liền hà.

Quê người sáng cuối năm.

Laiquangnam